Günümüzde çoğunlukla sınav dönemlerinde ve stresli olduğumuz diğer dönemlerde hatta bazen kardeşlerimizin uykusu esnasında fark ettiğimiz diş gıcırdatma olarak da bilinen bruksizm toplumda çoğumuzun hakkında az çok bilgiye sahip olduğu oldukça ciddi sonuçları olan parafonksiyonel bir alışkanlık.Bu makalede, diş sıkma ya da diş gıcırdatma olarak bilinen bruksizmi ele alacağız.
Bruksizm (Diş Sıkma) Nedir?
Diş sıkma ya da diş gıcırdatma olarak bilinen bruksizm, kişinin dişlerini sıkmasına ve birbirlerine sürtmesine neden olan bir hastalıktır. Bruksizmin temelde uyku durumunda ve uyanıklık durumunda olmak üzere iki tipi mevcuttur.Uyanık bruksizmde bireyler günlük hayatlarında bilinçsiz olarak dişlerini sıkıp gıcırdatmaktadır.Uyku bruksizmi ise sağlıklı bireyde uyku ile ilgili hareket bozukluğu olarak nitelendirilebilir.Uyku esnasında dişlerini sıkan ya da gıcırdatan kişilerde horlama ,nefes alamama(uyku apnesi) gibi durumların mevcut olduğu görülmüştür.Bu durumlarda kişi aslında azalmış uyku kalitesi, sabah uyandığında baş ağrısı ,boyun ve omuzda tutulma yaşar fakat bunun bruksizmden kaynaklı olduğunu bilmez.
Bruksizm Neden Olur ?
Tam olarak nedeni saptanmış değildir fakat genetik , psikolojik ve fiziksel etmenlerin bir araya gelmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir . Uyanık bruksizm pek çok vakada anksiyete , stres , öfke ve gün içerisinde yaşanan gerginlik gibi olumsuz durumlardan kaynaklanabilmektedir . Bu etmenlere ek olarak ; parkinson hastalığı , demans(bunama) , gastroözefageal reflü bozukluğu(GERD), epilepsi ,uyku apnesi(nefes almanın düzenli olmaması ve kesilmesi) hiperaktivite bozukluğu(DEHB) gibi rahatsızlıklar da bruksizme sebep olabilir. Bütün bu etmenlere ek olarak yaş da ele alınması gereken önemli konulardan biridir . Bruksizm genelde küçük yaşta olan bireylerde(özellikle agresif ve hiperaktif karakter yapısına sahip bireylerde) görülebilir fakat bu durumun genellikle yetişkinlikte kendiliğinden geçtiği görülmüştür . Bruksizm aynı zamanda antidepresan gibi psikolojik ilaçların da yan etkisi olarak görülebilmektedir(bu durumda ilaçta doktor tarafından ilacın dozu değiştirilebilir)
Bruksizm Belirtileri Nelerdir?
-Uyku sırasında yüksek sesle diş gıcırdatma
-Çenede(TME),boyun ve dişlerde hissedilen şiddetli ağrı
-Uyku bozukluğu
-Dişlerde hassasiyet veya çatlayan dişler
-Kulakta hissedilen ağrı (bu ağrı östaki borusunda meydana gelen alerjik ödem nedeniyle iç ve orta kulaktaki negatif basıncın artması sonucu santral sinir sisteminin bir refleksi sonucu meydana gelen diş sıkmanın sonucu olarak hissedilebilir)
-Şakaklarda hassasiyet
-Diş sıkmasından ötürü yorulan çene kasları ile açılıp kapanmayan tümüyle kasılıp kilitlenmiş çene
Bruksizm Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Diş Hekimi kişide bruksizmden şüphelenir ya da saptarsa
-Bireyin sağlık durumu
-Günlük temposu ve rutini
-Kullandığı ilaçlar
-Uyku alışkanlığı
-Çene kaslarında hassasiyet
-Kırık ya da eksik diş gibi aşırı belirgin diş anomalileri
-Yanak ve dilde hasar bulunup bulunmadığı
-Çene kemiğinde hasar olup olmadığı gibi durumları tenkit etmelidir.
Çocuklarda Bruksizm
Yapılan bir araştırmada uykuda diş sıkma ve gıcırdatma sıklığı 3-11 yaş arası çocuklarda %14-20 olarak bulunmuştur. 0-3 yaş arası çocuklarda diş gıcırdatma durumunda dişler yeni sürdüğünde bebek dişlerini tanımaya çalışırken gıcırdatabilir.Dişlerin birbirine değmesi ile ses çıkardığını fark eden bebek bu alışkanlığını sürdürebilir.Diş çıkarma döneminde meydana gelen rahatsızlık hissi, kaşıntı nedeniyle sürmüş dişlerini gıcırdatabilir.
3 yaş üzeri çocuklarda bruksizmin;
- Stres
- Reflü
- Parazit
- Dişlerde kapanış bozuklukları
- Diş çürükleri
- Yüksek yapılmış dolgu
- Daimi dişlerin sürmeye başlaması
- Hiperaktivite ve dikkat eksikliği
- Burun tıkanıklığı
- Ağız solunumu yapılması
- Alerji
- Uyku bozuklukları
- Orta kulak problemleri gibi sebepleri olabilir.
Çocuklarda semptomlar yetişkinlerden farklı seyreder. Bu durum uykuda diş gıcırdatma, parmak emme, saç yalama, dil itme şeklinde görülebilir.
Bruksizmin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Yalnızca şiddetli olarak görülen bruksizm vakalarında diş tahribatını en aza indirgemek ve çene ağrılarından kurtarmak amacıyla ilaç tedavisi uygulanabilir.Aynı zamanda uyku sorunlarından kaynaklanan bir problem varsa hekim hastayı uyku uzmanına yönlendirmelidir. Eğer hastada anksiyete ve duygu bozuklukları sonucu meydana gelen bir psikolojik rahatsızlıklardan doğan diş gıcırdatma veya diş sıkma problemi varsa hekim hastayı psikoloğa yönlendirmelidir.Eğer diş tahribatının önüne geçilmek isteniyorsa da sert akrilik ya da yumuşak maddelerden meydana gelen ateller ve ağız koruyucuları kullanılabilir .Bazı vakalarda hekim hastaya uykudan kısa bir süre önce kas gevşetici kullanmasını önerebilir .Aynı zamanda bruksizmde botoks tedavisinden bahsetmek faydalı olacaktır .Botoks tedavisi sinir ve kas rahatsızlığı olan kişilerde ,gebelerde ve emziren annelerde, 18 yaş altı bireylerde uygun değildir. Botoks tedavisinde ağrı bölgesindeki kasları düzenli olarak gevşetilip ,zaman içerisinde kas yoğunluğunun azaltılması ve kasılmanın en aza indirilmesi amaçlanmıştır .Eğer ağızda diş eksikliği, yanlış yapılmış protezler, anormal kapanan çeneler (maloklüzyon) gibi durumlar mevcutsa bunların tedavi edilmesi için mutlaka botoks tedavisi kullanılmalıdır. Kasların gevşemesi ortalama iki yıl kadar sürmektedir.
Bruksizmde Plak Tedavisi Nedir?
Diş hekimlerinin en çok kullandığı tedavi yöntemi diş plaklarıdır.Diş plağı ile tedavide hasta ile iş birliği oldukça önemlidir.Hastaya uygun plak hazırlanır ve hasta uyumadan önce plağı takarak uyur .Bu yöntem çok konforlu değildir fakat diş ve çene hasarının önüne geçmektedir.Her gece kullanılmalıdır ki bu devamlılık hastanın elindedir bu yüzden plak kullanımında hasta ile iş birliği önemlidir.
Bu yazımda çok muzdarip olduğumuz bruksizmden genel olarak bahsetmek istedim.Umarım size faydalı olmuştur ve okurken keyif almışsınızdır.
Diğer konularda sizinle buluşmak için oldukça sabırsızım. Yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim.
Hasret Çağin
Kent Üniversitesi Diş Hekimliği 2. Sınıf
