Glikoz vücudumuzun ana enerji, beynimizin ise tek enerji kaynağıdır. Vücudun diğer dokularının aksine, beyin glikozunu sağlamada çok sınırlıdır. Beynimiz yeterli metabolik fonksiyon için sürekli glikoz kaynağına ihtiyaç duyar. Bu nedenle hipoglisemi acil müdahale gerektiren önemli bir hastalıktır. Bu yazıda hipogliseminin ne olduğundan ve hipoglisemide hemşirelik yönetiminden bahsedeceğim.
NEDİR?
Hipoglisemi (glisemik indeks) vücuttaki plazma glikoz seviyesinin normalden düşük seviyede olması durumudur; (<70mg/dL) ancak plazma glikoz seviyesi 55mg/dL’nin altına düşene kadar belirti ve semptomlar ortaya çıkmayabilir.
HİPOGLİSEMİ TİPLERİ
- Reaktif Hipoglisemi: Beslenme sonrası öğünlerin üzerinden birkaç saat geçmesi ile meydana gelen glikoz düşüklüğüdür. Gıda alımlarını takiben vücudun tepki olarak aşırı düzeyde insülin üretmesine bağlı olarak oluşur.
- Non-reaktif Hipoglisemi: Non-reaktif hipoglisemi bazı tıbbi durumlar ile ilişkili olarak meydana gelen kan şekeri düşüklüğüdür. (Böbrek yetmezliği, kalp-karaciğer-böbrek hastalıklarının seyri sırasında, yeme bozukluğuna sahip kişilerde ve hamilelerde görülebilir.)
SEBEPLERİ NELERDİR?
-Diyabet
-Bazı ilaçların yan etkisi (Pentamidin, disopiramid, diüretikler, düzenli salisilat kullanımı, ACE inhibtörleri, beta-blokerlerin kombinasyonu)
-Aşırı alkol tüketimi
-Ağır karaciğer hastalıkları
-Yüksek insülin seviyesi
-Adrenal bez ve hipofiz ile ilgili endokrin bozukluklar
-Çocuklarda büyüme hormonu eksikliği
BELİRTİLER
Düşük glikoz düzeyinin en sık görülen belirtileri dudak, dil ve yanakta karıncalanma ve uyuşma, düzensiz ve hızlı kalp atışı, sinirlilik, soluk ten, terleme, titreme ve yorgunluktur. Hipoglisemi durumu ağırlaştıkça akıl karışıklığı nedeniyle rutin görevleri tamamlayamama, bilinç kaybı gibi nörolojik semptomlar görülür.
HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Hipogliseminin değerlendirilmesinde ayrıntılı bir anamnez önemlidir. Bir hastanın öyküsü alınırken ele alınması gereken konular aşağıdaki gibidir:
- Ayrıntılı ilaç geçmişi, alkol/uyuşturucu kullanım durumu
- Psikyatrik bozuklukların öyküsü
- Ailede DM (Diabetis Mellitus) veya çoklu endokrin neoplazi sendromu (MEN) öyküsü
- İstenmeyen kilo değişiklikleri, yemek veya egzersizle ilgili değişimler
- Hormon eksikliği belirtileri, değerlendirilmelidir.
HEMŞİRELİK YÖNETİMİ
Hipoglisemi epizotlarının hemşirelik yönetimi farmakolojik ve non-farmakolojik eylemlerden oluşabilir. Özellikle hipoglisemi ile birlikte kararsız kan şekeri semptomları gösteren herhangi bir hasta için acil ve sık glikoz takibi hayati önem taşır. Hemşirelik yönetimi; bilinçli hastalar için glikoz tabletleri, glikoz jeli veya karbonhidratların uygulanmasını içerir. Bilinci yerinde olmayan hastalar için ise talimatlara göre yeterli IV erişimin sağlanması ve olası girişim uygulamalarını içerir.
SONUÇ
Hipoglisemik olayları en aza indirmek için yeterli önlemler; birinci basamak hekimi, endokrinologlar, diyabet eğitimcileri, eczacı, hemşire, hastanın ailesi ve hasta arasındaki katılımı ve etkili iletişimi içerir. Hasta eğitimi; kan şekeri seviyeleri, zamanlama, uygulanan insülin birimleri ve kan şekeri ölçümüne göre artan/azalan gıda alımı veya egzersiz gibi ilgili notlar ile nispeten ayrıntılı dokümantasyonun önemini ele almalıdır. Hastalara saat başı glikoz ölçümlerinde ani yükselme veya düşüşlerden kaçınmak için tutarlı egzersiz ve diyet alışkanlıklarına sahip olmaları önerilmelidir.
KAYNAKÇA
- Koch CA, Petersenn S. Black swans- neuroendocrine tumors of rare locations. Rev Endocr Metab Disord. 2018 Jun;19(2):111-121 [PubMed]
- Cryer PE. Hypoglycemia in type 1 diabetes mellitus. Endocrinol Metab Clin North Am. 2010 Sep;39(3):641-54 [PMC free article] [PubMed]
- Cryer PE. Hypoglycemia in diabetes: pathophysiological mechanisms and idurnal variation. Prof Brain Res. 2006;153:361-5. [PubMed]
- Duckworth W, Abraira C, Moritz T, Reda D, Emanuele N, Reaven PD, Zieve FJ, Marks J, Davis SN, Hayward R, Warren SR, Goldman S, McCarren M, Vitek ME, Henderson WG, Huang GD., VADT Investigators. Glucose control and vascular complications in veterans with type 2 diabetes. N Engl J Med. 2009 Jan08;360(2):129-23 [PubMed]
- Bromiker R, Perry A, Kasirer Y, Einav S, Klinger G, Levy- Khademi F. Early neonatal hypoglycemia: incidence of and risk factors. A cohort study using universal point of care screeing. J Matern Fetal Neonatal Med. 2019 MAR;32(5):786-792. [PubMed]
AYŞENUR TOZAN
Ege Üniversitesi 2. sınıf
Instagram: @nurseariae
