Afazi, inme (beyin krizi) veya başa alınan bir darbe sonucu görülen kafa travması gibi bazı sebeplerden ötürü beynin dilden sorumlu alanlarında hasar görülmesinden kaynaklanan bir dil bozukluğudur. Afazi beyindeki fokal bir hasar sebebiyle oluşur ve aniden ortaya çıkar. Genellikle travmalardan kaynaklı olmakla birlikte; toksik ilaçlar, beyni etkileyen enfeksiyon, cerrahi müdahaleler, demans bulgusu gibi durumlardan sonra da görülebilmektedir. Afazi bir edinilmiş dil bozukluğudur. Dolayısıyla bireylerdeki etkisi dilin bileşenlerinde de karşımıza çıkabilmektedir. Bu bireylerde konuşulanları anlayamama, söylenilenleri tekrar edememe, akıcılık sağlayamama, adlandırma, okuma, yazma gibi faaliyetlerde zorluk yaşama gibi durumlar görülebilir. Semptomları genellikle tutarlıdır fakat her bireyde farklı bir etkilenme söz konusu olabileceği için bireylerin iyileşme süreçleri ve düzeyleri de birbirinden farklı olabilir. Afazi tüm bireylerde ve her iki cinsiyette de eşit oranda olacak şekilde gözlenebilir fakat orta ve ileri yaşlı bireylerde afaziyle daha sık karşılaşılabilir.
Afazinin birçok farklı tipi mevcuttur ve bu tiplerde hasar, beynin farklı alanlarında gözlenebilmektedir. Örneğin, Wernicke afazisi beynin temporal lobundaki bir hasardan kaynaklanırken Broca afazisi frontal lobdaki bir hasardan kaynaklanabilmektedir. Afazi tiplerinin birbirinden farklarından bahsedersek ilk olarak tutuk-akıcı ayırımına dikkat ederek genel bir sınıflandırma yaparak başlayabiliriz. “Tutuk” sınıflandırmasına dahil afazi tiplerinde konuşma üretimi konusunda tutukluk, beş veya daha fazla sözce ile akıcı bir biçimde tümce kuramama gibi durumlar gözlenebilirken “akıcı” sınıflandırmasına dahil tiplerde konuşmada akıcılık mevcut olmasına rağmen karmaşık konuşma, yanlış sesler kullanma gibi durumlar gözlenebilir.
Tutuk Afaziler
Broca Afazisi: Broca Afazisi beynin frontal lobundaki bir hasardan kaynaklanabilir. Bu bireylerde genellikle işitsel anlamada sorun yoktur. Konuşmaları akıcı değildir ve konuşulanları tekrarlama ve adlandırma gibi faaliyetlerde güçlük çekebilirler. Cümlelerini oldukça kısa kurmaya çalışabilirler.
Global Afazi: Bu afazi tipinde beynin dili etkileyen birçok alanında hasar gözlenmiş ve bu hasardan dil becerilerinin birçoğu etkilenmiş olabilir. Dolayısıyla bu afazi tipine sahip bireyler akıcı konuşma, tekrarlama, adlandırma, konuşulanları anlama gibi fonksiyonlarda güçlük çekebilir.
Transkortikal Motor Afazi(TMA): Bu afazi tipine sahip bireylerde akıcı konuşma gözlenmez. Konuşulanları anlama becerileri korunabilir ve tekrarlamada zorluk çekmeyebilirler fakat adlandırma yetenekleri körelmiş olabilir. Yazmayı başlatma konusunda da zorluk çekebilirler.
Akıcı Afaziler
Wernicke Afazisi: Wernicke Afazisi, genellikle beynin temporal lobunun sol kısmında oluşan bir hasardan ötürü ortaya çıkar. Wernicke Afazisi gözlenen bireylerde işitmede bir problem yaşanmasa bile işitileni doğru algılama ve çözümlemede yaşanabilir. Bu bireyler bir şeyleri akıcı biçimde anlatma becerisine sahiptir fakat konuşma içeriklerinde problem olabilir. Örneğin tümcelerin içinde gereksiz ve/veya yeni üretilmiş anlamsız sözcük kullanımı gibi durumlar gözlenebilir. İşitme ve okumada sorun yaşamazken konuşmayı anlama, tekrarlama ve adlandırmada yaşayabilirler.
Transkortikal Sensöriyel Afazi(TSA): Bu afazi tipi Wernicke Afazisi ile yakın bir bölgedeki hasardan kaynaklanabilir ve benzer semptomlar gösterebilir fakat bu afazide beynin Wernicke alanında hasar gözlenmez. Transkortikal Sensöriyel Afazi tipine sahip bireyler akıcı konuşma özelliğine sahip olsa bile konuşulanları anlama ve adlandırmada sorun yaşayabilir.
Anomik Afazi: Bu afazi tipine sahip bireyler de diğer akıcı afazi tiplerinde olduğu gibi, akıcı konuşma yetisine sahip bireylerdir. Konuşmaları anlaşılır olabilir ve işitme/işitsel anlama problemleri olmayabilir fakat adlandırma, doğru sözcüğü hatırlama konusunda zorluk yaşayabilirler.
Kondüksiyon Afazisi: Kondüksiyon afazisi gözlenen bireylerde konuşulanı anlamada bir problem gözlenmez ve akıcı konuşabilirler fakat bahsedilenleri anlamalarına rağmen bunları tekrar etmede ve adlandırmada güçlük çekebilirler. Bir şeyleri okumaya çalışırken doğru algılasalar bile dışlarından tekrar etmeye çalıştıklarında başarısız olabilirler.
Afazinin teşhisi, birtakım değerlendirme ve gözlemler sonucunda bir hekim tarafından ortaya konulabilir. Afaziye sebep olan durumların tedavisi mümkünse tedavi gerçekleştirildikten sonra hasta; anlama, konuşma, iletişim gibi becerilerinin geri kazandırılmasını sağlama amacı ile bir dil ve konuşma terapistine yönlendirilebilir. Terapilerde bireyin geçmişte var olan dil becerilerini geri kazanabilmesi hedeflenir.
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
YAZAR:
Nurceylin Korkın
Anadolu Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapisi 1. Sınıf
