Spor Yaralanmaları Sonrası Spora Geri Dönüş ve Rehabilitasyon

Spora geri dönüş ve rehabilitasyon yolculuğu sadece fiziksel değil; psikolojik, duygusal ve son derece kişisel, bireye özgü bir maceradır. Bu yazımızda spora dönüşün çok yönlü sürecini ve rehabilitasyonun bu geçişi kolaylaştırmada oynadığı önemli rolü ele alıyoruz.

İlk etapta sporcuların yaşadığı zorlukları anlamamız gerekiyor. Atletik sakatlıklar spor dünyasının talihsiz bir gerçeğidir. İster futbol sahasında yırtılmış bir ACL ister basketbol sahasında omuz çıkığı olsun, sakatlıklar bir sporcunun hayatını derin şekilde bozabilir. Sporcunun yaşadığı fiziksel acının ötesinde, genellikle hayal kırıklığı, endişe ve sevdikleri spordaki gelecekleri hakkında belirsizlik duygularıyla boğuşurlar. Yeniden yaralanma korkusu, fiziksel bozuklukların iyileşmesini olumsuz yönde etkileyebilir, öz bildirim işlevini azaltabilir ve spora başarılı bir şekilde dönüşü engelleyebilir. Yeniden yaralanma korkusu yüksek olan sporcular, rehabilitasyon sonuçlarını iyileştirmek için psikolojik olarak bilgilendirilmiş bir uygulama yaklaşımından yararlanabilirler. Sakatlık iyileşmesinin psikolojik yönlerini de ele almak bu nedenle çok önemlidir. Duygusal destek sağlamak, gerçekçi beklentiler belirlemek ve zihinsel dayanıklılığı artıracak stratejiler uygulamak, bütünsel bir rehabilitasyon programının ayrılmaz bileşenleridir. Ayrıca modern rekabetçi sporlarda, yaralanan(sakatlanan) sporcular mümkün olduğu kadar erken yarışmaya dönme baskısı altında kalırlar.

Sporcunun geçirdiği bir spor yaralanmasından sonra rehabilitasyon programı titiz ve kapsamlı bir süreci oluşturur. Bu süreç yaralanmanın doğru bir şekilde teşhis edilmesi ve değerlendirilmesiyle başlar. Spor yaralanmasının boyutunu değerlendirmek için spor yaralanmalarının görülme sıklığını ve ciddiyetini anlamak gerekiyor. Literatüre baktığımızda spor yaralanmalarının ciddiyeti genellikle 6 kritere göre tanımlanmaktadır:

1.Spor yaralanmasının doğası

2.Tedavinin süresi ve niteliği

3.Spor zamanı

4.Alışma süresi

5.Kalıcı hasar

6.Parasal maliyet

Ardından sporcunun özel ihtiyaçlarına ve hedeflerine göre uyarlanmış kişiselleştirilmiş bir tedavi planını kapsar. Bu plan tipik olarak terapötik egzersizler, manuel terapi teknikleri, ultrason veya elektrik stimülasyonu gibi modaliteler ve güç, esneklik, koordinasyon ve propriyosepsiyonu geri kazanmayı amaçlayan fonksiyonel eğitimin bir kombinasyonunu içerir. Bu uygulamalara örnek verecek olursak;

Enflamasyonun Önlenmesi: İlk 24-48 saatlik süre içinde buz, istirahat, elevasyon uygulaması

Ağrının Giderilmesi: Ağrı giderici NSAİD ilaçlar alınabilir ve ek olarak elektroterapi yöntemleri kullanılabilir.

Eklem Hareket Açılımının Korunması: Erken dönemden itibaren pasif ya da aktif eklem hareketlerinin yapılmasına mutlaka başlanması gerekir.

Kas Gücünün Geliştirilmesi: Kas gücünü geliştirmek için izometrik, izotonik, eksantrik, egzersizler yapılmalıdır.

Kassal Dayanıklılığın Arttırılması: Kassal dayanıklılığı arttırmak için sık tekrarlı egzersiz programlarının uygulanmasına ihtiyaç vardır. Örneğin alt ekstremiteler için koşu, bisiklet, üst ekstiremiler için yüzme ve su içinde egzersizleri olabilir.

Başarılı rehabilitasyonun merkezinde, her sporcunun kendine özgü ihtiyaçlarını ve isteklerini kabul eden hasta merkezli bir yaklaşım yer alır. Fizyoterapist, sporcu, antrenörler ve sağlık ekibinin diğer üyeleri arasında etkili iletişim, empati ve işbirliği, rehabilitasyon sürecini yönlendirmede çok önemlidir.

Spora dönüş doğrusal bir süreç değil, kilometre taşları ve aksiliklerle işaretlenmiş kademeli bir ilerlemedir. Sporcunun tepkisini izlerken yoğunluğu ve hacmi buna göre ayarlarken spora özgü aktiviteleri kademeli olarak yeniden başlatan aşamalı bir yaklaşım diyebiliriz. Sporcu, fizyoterapist ve antrenör arasındaki açık iletişim, oyuna güvenli ve başarılı bir dönüş sağlamak için çok önemlidir.

Sporcular spora geri dönerken, sakatlıkların önlenmesi yani koruyucu önlemlerin alınması rehabilitasyonda kilit noktalardan biridir. Biyomekanik dengesizliklerin ele alınmasını, hareket modellerinin iyileştirilmesini, rehabilitasyon egzersizlerinin uygulanmasını ve gelecekteki sakatlanma riskini azaltmak için sporcuların uygun ısınma teknikleri, ekipman kullanımı ve antrenman yükü yönetimi konusunda eğitilmesini içerebilir. Sporcuda akut bakım ve tıbbi tedavinin yanı sıra, optimal rehabilite edici bakım sıklıkla varlığını sürdürmektedir. Genel olarak, rehabilitasyonun planlamasının doğru yapılması, spor yaralanmalarının prognozu, spor aktivitelerine yeniden başlama tarihi üzerinde büyük bir etkisi vardır. Göz önünde bulundurulması gereken en önemli hususlardan bir diğeri ise, uygun terapi odaklı, faza bağlı rehabilitasyon sürecidir. Bu amaçla sporcunun biyopsikososyal geçmişine de uygun, multidisipliner ve interdisipliner, aşamalara bağlı, kişiye özel bir tedavi planı oluşturulmalıdır. Bir sporcu spora ve yarışmaya dönmeden önce, spora özgü nesnel kriterlerin kazanılması gerekir. Örneğin spocuda tam ROM sağlanmalı, ağrı ve inflamasyon olmamalı, sporcuda korku ve kaçınma davranışı olmamalı, bilateral kuvvetin en az %85-90 olması, spora özgü testlerde başarı sağlanmalı ve esneklik, çeviklik ve spora özgü becerilerin kazanılmış olması gerekir.

Teknolojideki gelişmeler ise spor rehabilitasyonu alanında devrim yaratmış, sonuçları iyileştirmek için yenilikçi araçlar ve teknikler sunmuştur. Biyomekanik ve performans ölçümlerini izleyen giyilebilir cihazlardan yaralanma rehabilitasyonu için sanal gerçeklik simülasyonlarına ve atletik performansı artırmak için zihinsel imgeleme tekniklerine kadar teknoloji, rehabilitasyon sürecini optimize etmede önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Birkaç örnek verecek olursak;

Sanal Gerçeklik (VR) Rehabilitasyonu: Sanal gerçeklik teknolojisi, sporcuların simüle edilmiş spora özgü aktivitelere ve egzersizlere katılabilecekleri sürükleyici ortamlar sunar. VR rehabilitasyon programları yalnızca motivasyonu ve katılımı artırmakla kalmaz, aynı zamanda beceri kazanımı, motor öğrenme ve nörorehabilitasyon için de değerli fırsatlar sunar. Sporcunun hareket kalıpları, eklem açıları ve biyomekaniği hakkında gerçek zamanlı veriler sağlar.

Nöromüsküler Elektrik Stimülasyonu (NMES): Nöromüsküler elektrik stimülasyon cihazları, hedeflenen kas gruplarına elektriksel uyarılar göndererek rehabilitasyon sırasında kas kasılmasını ve güçlenmesini kolaylaştırır.

Giyilebilir Biyomekanik Sensörler: Bu cihazlar, bir sporcunun hareket kalıpları, eklem açıları ve biyomekaniği hakkında gerçek zamanlı veriler sağlar.

Bir spor yaralanmasından sonra spora geri dönmek, rehabilitasyonun fiziksel, psikolojik ve sosyal yönlerini kapsayan kapsamlı bir yaklaşım gerektiren zorlu ancak dönüştürücü bir yolculuktur. İşbirlikçi ve hasta merkezli bir ortamı teşvik ederek, teknolojideki en son gelişmelerden yararlanarak ve yaralanmaların önlenmesine öncelik vererek, sporcuların yalnızca yaralanmadan kurtulmakla kalmayıp, aynı zamanda daha güçlü, daha dayanıklı ve sporlarında mükemmelleşmek için daha donanımlı hale gelmelerini sağlayabiliriz.

Sonuç olarak toparlayacak olursak spora dönüş yolculuğu çok yönlüdür ve rehabilitasyona bütünsel bir yaklaşım gerektirir. İyileşmenin hem fiziksel hem de psikolojik yönlerini ele alarak, yaralanma önleme stratejilerini dahil ederek ve teknolojideki gelişmelerden yararlanarak, sporcuları tutkularını geri kazanma ve oyun alanında mükemmelleşme arayışlarında destekleyebiliriz.

EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.

YAZAR:Hatice Nur Arslan
İnönü Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon 3. Sınıf
Linkedln