Herkese merhabalar arkadaşlar, sizlere sağlıkta iletişim konusunun sağlıkçılar ve sağlıktan faydalananlar için ne kadar önem arz ettiğinden bahsedeceğim.
Öncelikle iletişim kavramı; bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma süreci olarak tanımlanabilir. (Dökmen,2005) İnsan ilişkilerinin temelini oluşturan iletişim, etkileşim ve uyumun bir araya gelmesi ile meydana gelir. İnsanlar yaşamlarının her anında bilinçli ya da bilinçsiz olarak iletişim kurarlar.(Mısırlı,2004)
Dünya sağlık örgütünce “sadece hastalık ve sakatlıktan yoksunluk hali değil, fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan tam bir iyilik içinde olma” hali (Fişek 1983: 1, Calman 1998: 4; Cirhinlioğlu 2001: 15, Baltaş 2004: 34, Wexler 2007: 2, Polan ve Taylor 2007: 4) olarak tanımlanan sağlık, kişinin devredemediği ve ikamesi mümkün olmayan en temel insan hakkıdır.
Sosyal bilimlerdeki bilimsel çalışmalarda sık rastlanan bir kavrama yönelik tek tip bir tanım üzerinde uzlaşamama gerçeği, literatür incelendiğinde sağlık iletişimi için de geçerli görülmekte; diğer bir ifadeyle literatürde sağlık iletişimine yönelik çok sayıda tanım yapıldığı anlaşılmaktadır. (Lederman, Kreps, Roberto, 2017:236)
Sağlık İletişimi; çok boyutlu bir bileşen ağına sahip, belirlenen hedef kitlelere sağlığın korunması, geliştirilmesi ve güçlendirilmesi amaçlarını taşır.
Sağlık iletişimini şekillenmesi Hipokrat’la başlamış, Galen ve İbni Sina ile devam etmiştir. Bu dönemlerde sağlık iletişimi, informal olarak ve ağızdan ağıza yayılarak gerçekleşmiştir. Döneme ait hekim sayısının az olması sebebinden dolayı bireyler arasında sağlıkla ilgili bilgiler hızla yayılmış ve çözüm yolları aranmaya başlamıştır. Hastalıklarla mücadele etme doğrultusunda sağlık iletişiminin farkındalık yaratması gözden kaçmamıştır.
Önemli bir sosyal bilim alanı olan iletişim bilimlerinin alt dallarından birisi olarak kabul gören sağlık iletişiminin (Thompson,2014: 567), bir disiplin olarak dünyada ilk kez Amerika Birleşik Devletleri’nde ele alındığı belirlenmiştir. Aslında iletişim alanındaki her gelişme sağlık iletişimini doğrudan etkiliyor dersek yanlış olmaz. Özellikle günümüzde en yaygın olan teknolojik gelişmelerin kullanımındaki artış sağlık iletişim modellerine hedef kitlenin ulaşımını kolaylaştırmıştır. Gün geçtikçe sağlık iletişimi alanında farklı araç ve uygulamaların öne çıktığı söylenebilir.
Birey ve toplum sağlığının geliştirilmesi ile birlikte sağlık iletişiminin de geliştiğinden basedebiliriz. Sağlık iletişimi, özellikle hastalıkların önlenmesi, sağlığın korunması ve sağlık eğitimi açısından bireysel, bireylerarası, gruplar arası ve kitle iletişim düzeyleri şeklinde gerçekleşen bir formata sahiptir. (Çınarlı,2019:56-57;Okay,2007:57-71)
Sağlık iletişimi, sağlık ve sağlıklı yaşam konusunda toplumu bilinçlendirmek ve bilgilendirmek amacıyla yapılan çalışmalardır. Bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan birtakım yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler; sosyal pazarlama, medyada savunuculuk ve halkla ilişkiler olarak bilinir. Sosyal pazarlama, medyada savunuculuk ve halkla ilişkiler yöntemlerinin ortak amacı, olumlu sağlık davranışı oluşturmaktır. Sosyal pazarlama, toplumu bilgilendirme adına pazarlama, reklam vb. stratejileri kullanmaktadır. Medyada savunuculuk, yöntem olarak gündem belirleme- yaratıcı epidemiyoloji ve çerçeve tekniklerini kullanmaktadır. Halkla ilişkiler ise, sağlık ve sağlıklı yaşam ile ilgili doğru ve güvenilir bilgilerin yayılmasında büyük rol oynamaktadır.
Bireyler, gündelik yaşamlarında pek çok sağlık iletisine maruz kalmaktadırlar. Eczane vitrinleri, sosyal medya, radyo,televizyon, gazete, dergi, internet ve bu mecralardan bazılarıdır. En etkili sağlık iletişim aracı ise televizyondur. İnsanların televizyona kolay erişimi bilgi gereksiniminin karşılanması noktasında insanlara kolaylıklar sunan bir araç olması televizyonun sağlık bilgisinin kaynaklarından birisi olarak görüldüğünü göstermektedir. Özellikle tedavi altında olan bireyler tedavi aldıkları rahatsızlığa ilişkin olarak verilen bilgilere daha çok ilgi göstermekte, kendi durumda bireyleri görmek onlara moral desteği sağlamaktadırlar. Televizyonda sağlık programlarının izlenmesi, sağlık problemleri olanlar ve olmayanlar için bir doyum arama ihtiyacından kaynaklanmaktadır.
Sağlık iletişiminde karşılaşılan zorluk ve sorunlara bakacak olursak; mesleki kaynaklı olarak ortaya çıkan problemler ya da zorluklardan kaynaklanmaktadır. Bunların başlıcaları tıbbi terimlerin kullanılması, bilgi asimetrisi ve rekabetten oluşmaktadır. Sağlık iletişimi esnasında kullanılan dilin olabildiğince sade ve hastanın anlayabileceği şekilde olması sağlık iletişiminin temel şartıdır. Hekimin hastaya karşı daha fazla tecrübe ve bilgisinden kaynaklı ortaya çıkan bilgi asimetrisinin de zorlukları vardır. Eğer sağlık profesyoneli tıbbi bilgisini olumlu bir şekilde kullanırsa, hasta bu bilgiden etkin bir şekilde yararlanacak ve hekime güven duyacaktır. Aksi bir durumda ise hasta memnuniyetsizlik yaşayacaktır. Oluşan memnuniyetsizlik ise bireyin, hekim ile arasına bir takım engeller koyarak iletişimin zorlaşmasına neden olacaktır.
Tüm bu durumları özetleyecek olursak; kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, sağlık sistemindeki gelişmeler ve yeni politikaların üretilmesiyle kitleler iletişime açık hale gelmiş, sağlık iletişimi pozitif yönde gelişme yaşamıştır. Bu süreçte devlet başta olmak üzere birçok organizasyon ve kuruluşlar stratejiler geliştirmişlerdir. Geliştirilen stratejiler ve tutumlar sayesinde pozitif bir çerçevede ilerleyen sağlık iletişimi doğru yerde doğru zamanda ve doğru kitlelere icra edilmeye başlamıştır.
Başka içeriklerde sizlerle görüşene dek, hoşçakalın.. Okuduğunuz ve vaktinizi ayırdığınız için teşekkürler Sevgili EtkinKampüs Ailesi…
Kaynak: (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/177816)
Begül Gündoğdu
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sağlık Yönetimi 3.sınıf
Linkedln: https://www.linkedin.com/in/beg%C3%BCl-g%C3%BCndo%C4%9Fdu-06588b20a
