Obsesif kompulsif bozukluk bir tür takıntı rahatsızlığıdır. Obsesyonlar ısrarcı, istem dışı düşünceler/dürtüler/zihinsel imgeler, kompulsiyonlar ise düşüncenin getirdiği kaygıyı ortadan kaldırmak için tekrarlayan ve ritüel tarzında davranışlar. Çocukluk çağında başlayabilen ve oldukça ilerleyebilen psikolojik bir bozukluk çeşididir. Obsesif kompulsif bozukluk çocuklukta ve ergenlikte benzer belirtilerle ortaya çıkabilir. Bu belirtinin tanı olarak kabul edilebilmesi için düşüncelerin ve davranışların yineleyici olması, günün belirli bir bölümünde kişinin zihnini meşgul ediyor olması (2 saatten daha uzun bir süre), bireyin obsesyonlarının ya da kompulsiyonlarının anlamsız olduğunun kendinin de farkında olması, başka bir ilaç ya da bozuklukla daha iyi açıklanamıyor olması gerekmektedir. Obsesif kompulsif bozukluğun başlama yaşı ortalama 7-15 yaş civarlarındadır. Çocukluk döneminde erkeklerde daha çok görülmeye başlanmışken ergenlik yıllarında bu seyir eşitlenerek kız ve erkeklerde eşit görünmeye başlar. Obsesyonlar: dini, cinsel, simetri, biriktirme ve somatik olarak sınıflandırılabilir. Kompulsiyonlar ise başkalarından teyit alma, tekrarlayıcı törensel davranışlar, sıralama/düzenleme ve sayma olarak sınıflandırılabilir. Obsesif kompulsif bozukluğun belirtileri cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. İlerleyen yaşlarda Obsesif kompulsif bozukluk kadınlar da daha çok dinsel ve temizlik erkeklerde ise daha çok cinsel ve saldırganlık obsesyonları olarak görülebilmektedir. Obsesif kompulsif bozukluklara sahip neredeyse yarısı diyebileceğimiz bir kesim zihinsel kirlenme denilen bulaşmayla ilgili korku yaşarlar. Belirtileri daha kolay açıklayabilmemiz için dört alt başlıktan bahsedebiliriz.
- Bulaşma ve temizleme
- Sorumluluk, zarar, kontrol
- Simetri, sıralama ve düzenleme
- Cinsel dini ve zarar verme ile ilişkili istenmeyen düşünceler
Obsesif kompulsif bozukluğun etiyolojisine bakıldığında genetiğin rolü çok büyüktür.
Beyindeki serotonin hormonun salgılanmasındaki düşük aktivite rolü de okb’nin oluşmasında bir faktördür. Beyin bölgelerindeki işlevselliğin de normal dışı olması buna dahildir. Okb’nin psikolojik ve açıklamalarına bakmak gerekir.
- Psikolojik Açıklamalar
- Davranışçı kuramdan gelen açıklamalar:
– Mowrer’ın iki faktör kuramı (ilk aşama klasik koşullanma, ikinci aşama edimsel koşullanma)
– Obsesyonlar kaygıya koşullanmış uyaranlardır.
– Kompulsiyonlar ise kaygıyı nötralize eden davranışlardır. Bu davranışlar olumsuz pekiştirme mekanizmasıyla kaygıyı azaltırlar.
- Bilişsel kuramdan gelen açıklamalar:
- Nötralizasyon, obsesyonu ya da obsesyona ilişkin oluşan rahatsızlığı önlemeyi amaçlar. Genelde beş türdür:
- Davranışa yansıyan kompulsiyonlar (çıkarken ışığı kontrol etme, el yıkama, yüz yıkama)
- Örtük zihinsel eylemlerin var oluşu (belli bir sayıya kadar sayma)
- Başa çıkma stratejileri (bir düşüncenin yerine başka bir şey düşünmeye çalışma, kendini zorlama)
- Onay almak
- Kaçınmak
Bazı tedavi süreçleriyle bu rahatsızlık ortadan kaldırılabilir. Erken yaşta ortaya çıkan belirtiler takip edilerek ve özellikle çocuklarda ebeveynler tarafınca gözlemlenerek bozukluğun ilerlemesi durdurulabilir ve tedavi süreci başlatılarak birey iyileşebilir. Tedavi sürecine geç kalınırsa bu durum ilerleyen yaşlarda kronik hale gelerek yaşantıyı daha da zorlaştırabilmektedir. Bu süreçte aileye psikoeğitim verilerek onların da kaygılarına ve tedavi süreçlerine destek olunabilir. Bu tip rahatsızlıklarda aile destekleri de büyük önem taşımaktadır.
Tedavi Yaklaşımları
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
- Farmakolojik tedaviler (SSGİ’ler)
- BDT ve farmakolojinin birlikte kullanıldığı tedaviler
- Bilişsel davranışçı grup tedavisi
- Şema terapi
- Kabul ve kararlılık terapisi
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
YAZAR:
Zeynep Karaoğlan
Çankırı Karatekin Üniversitesi Psikoloji 3. Sınıf
