Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz intoleransı, süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz adı verilen şekeri sindirememe durumudur. Laktoz, glikoz ve galaktozdan oluşan bir disakkarittir ve bağırsaklarda laktaz enzimi tarafından parçalanarak sindirilir. Ancak bazı bireylerde laktaz enzimi yeterli miktarda üretilmez, bu da laktozun sindirilememesine ve sindirim sistemi rahatsızlıklarına yol açar. Laktoz intoleransı, dünya genelinde yaygın bir durum olup, özellikle Asya, Afrika ve Güney Amerika’da daha sık görülmektedir. Avrupa’nın kuzeyinde ise laktaz enzimi eksikliği daha azdır.Bu yazımızda laktoz intoleransının ne olduğuna detaylı bir şekilde değineceğiz.

Laktoz İntoleransının Nedenleri

Laktoz intoleransı, farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir:

1. Primer Laktoz İntoleransı: Genetik faktörlere bağlı olarak, yaş ilerledikçe laktaz üretiminin azalması sonucu gelişir. Çocukluk çağında süt tüketimi yüksek olsa da, yetişkinlikte bazı kişilerde laktaz aktivitesi düşer ve laktoz sindirimi zorlaşır.
2. Sekonder Laktoz İntoleransı: Bağırsak hastalıkları, enfeksiyonlar veya antibiyotik kullanımı gibi nedenlerle laktaz üretiminin azalması ile ortaya çıkar. Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve bağırsak ameliyatları bu duruma yol açabilir.
3. Konjenital Laktoz İntoleransı: Nadir görülen bu durum, bebeklerin doğuştan laktaz enzimi üretememesi sonucu meydana gelir. Genetik bir hastalık olup, her iki ebeveynden de mutasyonlu genin alınması ile ortaya çıkar.

Belirtileri Nelerdir?

Laktoz intoleransının belirtileri genellikle laktoz içeren gıdalar tüketildikten sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:

• Karın ağrısı ve şişkinlik
• Gaz ve geğirme
• İshal veya bazen kabızlık
• Bulantı
• Kramp ve mide guruldaması

Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Bazı bireyler küçük miktarlarda laktozu tolere edebilirken, bazıları çok küçük miktarlarda bile ciddi semptomlar gösterebilir.

Tanı ve Testler

Laktoz intoleransını teşhis etmek için çeşitli yöntemler kullanılabilir:

• Laktoz Tolerans Testi: Laktoz içeren bir sıvı içildikten sonra kan şekeri seviyelerinin ölçülmesiyle yapılır. Kan şekeri seviyelerinde belirgin bir artış olmazsa, vücut laktozu sindiremiyor demektir.
• Hidrojen Nefes Testi: Laktoz sindirilemediğinde bağırsaklarda bakteriler tarafından parçalanarak hidrojen gazı üretilir. Bu gaz nefes yoluyla ölçülerek tanı konulabilir. En yaygın kullanılan testlerden biridir.
• Dışkı Asitliği Testi: Bebeklerde kullanılan bu test, dışkının asidik olup olmadığını kontrol eder. Laktozun bağırsakta bakteriler tarafından fermente edilmesi sonucunda dışkı asidik hale gelir.
• Genetik Testler: Bazı bireylerde genetik testler yapılarak doğuştan laktoz intoleransı olup olmadığı tespit edilebilir.

Laktoz İntoleransı ile Nasıl Başa Çıkılır?

Laktoz intoleransı olan bireyler, beslenmelerini düzenleyerek semptomları yönetebilirler:

• Laktoz içeren gıdalardan kaçınmak: Süt, peynir, dondurma, krema ve bazı ekmek türleri gibi ürünleri sınırlamak gereklidir.
• Laktozsuz süt ve süt ürünleri tercih etmek: Günümüzde birçok laktozsuz alternatif bulunmaktadır ve bunlar laktoz intoleransı olan bireyler için güvenli bir seçenektir.
• Laktoz sindirimine yardımcı olan enzim takviyeleri kullanmak: Laktaz takviyeleri, laktoz içeren yiyecekleri daha rahat tüketmeye yardımcı olabilir.
• Bitkisel süt alternatiflerini denemek: Badem sütü, soya sütü, yulaf sütü, Hindistan cevizi sütü gibi alternatifler tercih edilebilir.
• Fermente süt ürünlerini tüketmek: Yoğurt ve kefir gibi fermente süt ürünleri, probiyotikler içerdiğinden sindirimi daha kolay olabilir.
• Etiketleri dikkatle okumak: Bazı ilaçlar, protein tozları ve işlenmiş gıdalar gizli laktoz içerebilir.

Laktoz İntoleransı ve Kalsiyum Dengesi

Laktoz intoleransı olan bireyler süt ve süt ürünlerinden kaçınırken yeterli kalsiyum ve D vitamini alımına dikkat etmelidir. Kalsiyum açısından zengin alternatif gıdalar şunlardır:

• Brokoli, ıspanak, lahana gibi yeşil yapraklı sebzeler
• Badem ve susam gibi kuruyemişler
• Sardalya, somon gibi balıklar
• Kalsiyum ile zenginleştirilmiş bitkisel sütler

Kalsiyum eksikliği, kemik sağlığı açısından risk oluşturabileceği için alternatif kaynaklarla dengeli bir beslenme düzeni sağlanmalıdır.

Sonuç

Laktoz intoleransı, yaşam kalitesini etkileyebilen bir durum olsa da, uygun beslenme düzeni ve doğru gıda seçimleri ile yönetilebilir. Bu nedenle, semptomları gözlemleyerek ve uygun testlerle teşhis koyarak beslenme düzeninde gerekli değişiklikleri yapmak önemlidir. Eğer laktoz intoleransına dair şüpheleriniz varsa, bir uzmana danışarak doğru teşhisin konulmasını sağlamanız gereklidir.

Kaynakça

1. NIH (2020), “Lactose Intolerance”, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, https://www.niddk.nih.gov.
2. Matthews, S.B., et al. (2005), “Lactose intolerance and health”, British Medical Journal, 333(7566), 123-126.
3. Swagerty, D.L., Walling, A.D., Klein, R.M. (2002), “Lactose Intolerance”, American Family Physician, 65(9), 1845-1850.
4. Heyman, M.B. (2006), “Lactose Intolerance in Infants, Children, and Adolescents”, Pediatrics, 118(3), 1279-1286.

Büşra Çetin 

Selçuk Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

4. Sınıf Temsilcisi