Dehb bilimsel ağızla nörogelişimsel bir bozukluktur. Beyindeki dopamin seviyesinin düşüklüğü ve bir takım uyaranların yetersiz gelmesi sonucu oluşur. Dehb aslında günümüzde çok yaygındır. Ortalama 30 kişilik bir sınıfta en az bir dehbli vardır diyebiliriz. Dehb dışarıdan bakıldığında bir lütufmuş gibi görülebilir ancak yaşayan kişi için yalnızca sürekli enerjik olmaktan çok daha fazlasını içerir. gelin hadi dehbin belirtilerine bakalım. İlk olarak ve tabi ki çok fazla hareket halinde olmak diyebiliriz ancak bu alelade bir hal değildir. yani çok daha dürtüsel ve karşı konulamazdır. Örneğin durup dururken yerinden kalkma isteği, rastgele hareketler yapmak, etrafındaki insanlarla uğraşmak, oturduğun yerde ileri geri sallanmak veya ayağını sallamak gibi. Eşlikçi belirtiler olarak odaklanma sorunu, unutkanlık, alışveriş çılgınlığı, sürekli yarım bırakılan işler, başkasının sözünü kesmek, sabırsızlanmak, rasgele sesler çıkartmak, çoğunlukla sessiz duramamak, el kol koordinasyonu sağlayamamak ve bununla beraber sakarlık, hızlı yürüme ihtiyacı, ani gelen enerji patlamaları. Detaylara dikkat etmemek, talimatları yerine getirmekte zorlanmak vs. De sayılabilir. Dehbli bir beyin yetersiz gelen dopamini yükseltmek adına heyecan girişimleri arar. Sorumsuzca alışveriş yapmak, bir yerlere tırmanmak, kıpır kıpır olmakla aslında aradıkları şey budur. Kişi uyaran aradığının farkında bile olmaz, beyin bunu kendi kendine yapar. Dsm 5 e göre 3 tür dehb vardır. Bunlar dikkatsiz dehb, hiperaktif- dürtüsel dehb ve kombine dehbtir. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi ilkinde dehb daha çok dikkat üstündedir.
- Dikkatsiz dehb Dikkat dehb türünde hareket hali ve dürtüsellik sınırlıdır. Yani çok fazla yoktur. Bu türde bizi karşılayan durumlar genelde şunlar olur`, verilen görevleri ödevleri yerine getirmekte zorlanma, odaklanmakta sorun, işleri yarım bırakma, ikili sohbetlerde bile odaklanamama, herhangi bir uyaranla çok kolay bir şekilde dikkat dağılması, unutkanlık.
- Hiperaktif- dürtüsel dehb
Burada da hareket hali, sabırsızlık fazladır. Odaklanma sorunu nispeten daha azdır. Tanı kriterlerimiz ise sürekli kıpır kıpır olma, durduk yere ve uygunsuz anlarda yerinden kalkma isteği, koşma, tırmanma, çok konuşmadır diyebiliriz. Dürtüsellik boyutunda ise işin içine sabırsızlık da girer. Başkasının sözünü kesmek, düşünmeden konuşmak gibi.
3- Kombine dehb
Burada da yukarıda saydığımız belirtiler birleşmiş haldedir.
Şimdiye kadar dehbi tamamen geçiren bir tedavi yöntemi bulunamamıştır. Ancak bir takım izlemeler, ilaçlarla kişi yaşama daha uyum sağlayabilir hale getirilir. Dehbli kişiler için yaşamı kolaylaştıran bazı ipuçlarından bahsedelim. Günlük işlerde kafa karışıklığını, unutkanlığı en aza indirgemek için bir ajandadan yardım alabilirsiniz. İşleriniz, gözünüzde büyüyen bir görevinizi parçalara bölme metoduyla halledebilirsiniz.
Dehbli kişiler çoğunlukla çevrelerine uyum sağlayamazlar. Arkadaşları tarafında hep zaten bizi umursamıyor kişisi olarak görülürler. Okulda da diğerlerinin dikkatini dağıttığı gerekçesi ile arka sıralara atılırlar dolayısıyla da derslerde başarıları da düşer. Bunun için okul psikolojik danışmanı ile mutlaka görüşülmeli, gerekirse ek destek alınmalı. Psikolojik danışma ve izleme devam edilmelidir. Bireyi dışlamak ya da görmezden gelmek soruna çözüm olmadığı gibi çok daha büyük sonuçlar doğurabilir.
YAZAR:
Aleyna TÜMER
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü 3. Sınıf
Linkedln
