Psikiyatrik Hastalığı Olan Bireylerde Cinsel Yaşam: Ebelik Yaklaşımı
RUH SAĞLIĞI VE CİNSELLİK ARASINDAKİ BAĞ
Cinsel istek yani libido insan yaşamı için önemli bir yere sahiptir. Sahip olduğu bu yer ise sadece cinsellikle değil davranışlar, duygular, toplumsal konular gibi hayatın pek çok yönüyle de ilgilidir. Cinsel istek daha çok hormonlarla ilgili de olsa çevresel, fiziksel ve duygusal faktörlerden de etkilenebilmektedir. Ruhsal problemler yaşayan kişilerde duygusal ve davranışsal değişimler oluşmaktadır ama bunların yanında cinsel istek ve yaşamda da bozulmalar görülebilmektedir.
PSİKİYATRİK HASTALIKLARIN CİNSELLİK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Yapılan araştırmalarda psikiyatri hastalarının söz konusu cinsellik olduğunda dezavantajlı grup içinde olduğu görülüyor. Bu kişilerde cinsel ilişkiye zorlanma, tecavüze uğrama ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalma olasılıklarının daha yüksek olduğu da görülmekte. Aynı zamanda psikiyatrik tanısı bulunan kişiler doğum kontrol yöntemleri kullanmayı denese bile bu sürekliliği sağlamakta zorlanıyorlar. Bu nedenle geri çekme yöntemine başvuran kişiler cinsel yolla bulaşan hastalıkla karşı karşıya kalabiliyor.
Bazı psikiyatrik hastalıkların cinsellik üzerindeki etkileri;
-Şizofreni kişinin düşünce, algı, duygu ve davranışlarında bozulmaya yol açan ruhsal bir bozukluktur. Bu hastaların dürtü kontrol bozuklukları, ilgi ve istek kayıpları cinsel aktivitelerini etkiler ve engelleyebilir.
– Bipolar bozukluk, kişinin ruh halinin aşırı yükselme (mani) ve çökkünlük (depresyon) arasında dalgalandığı ve dönemsel olarak ortaya çıkan duygudurum bozukluğudur. Manik dönemde cinsel aktivitede artış vardır kişi cinsel ilişkiye isteklidir. Bu dönemde kişi yaşadığı cinsel ilişki sonrasında oluşabilecek gebelik riskiyle karşı karşıya kaldığı zaman bu durumdan pişmanlık duyabilir. Kürtajın mümkün olmadığı zaman diliminde ise farklı psikolojik sıkıntılar yaşayabilir.
-Bipolar bozukluğun depresyon döneminde ise manik dönemin tersine cinsel istek ve aktivitede azalma söz konusudur. Hastalarda cinsel ilişki sırasında cinsel isteksizlik, sertleşme sorunları, uyarılma sorunları ve orgazmda güçlük görülür.
-Anksiyete kişinin yoğun endişe, korku ve huzursuzluk hissetmesine neden olan bir kaygı bozukluğudur. Bu kişilerde cinsel isteksizlik, uyarılma bozukluğu görülebilmektedir. Performans anksiyetesi yaşayan kişilerde erken boşalma ya da orgazm bozukluğu da olabilmektedir.
PSİKİYATRİK İLAÇLARIN CİNSELLİK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Psikiyatrik ilaçların bilinen yan etkileri arasında cinsellik de bulunmakta. Bu yan etkiler cinsel istekte azalma, kadınlarda vajinal akıntı ve erkeklerde uyarılma bozukluğu ve orgazm olmada gecikme olarak görülmektedir.
Görülen yan etkilerden biri uyaran olmamasına rağmen oluşan istemsiz uzun süreli ereksiyon hali yani “Priparizm”dir. Nadir görülen bir diğer yan etkiler ise ağrılı boşalma, cinsel istekte aşırı artma ve kendiliğinden orgazm olabilmektedir.
Dopaminin cinsellikte etkisi büyüktür ve cinselliği artırır. Anti-psikotikler gibi dopamin önleyici ilaçlalar ereksiyonda bozulmalara ve orgazmda gecikmelere yol açabilmektedir.
Her ne kadar psikiyatrik ilaçlar cinsel işlev bozukluğuna yol açabiliyorsa da bunların bir çözümü olduğu unutulmamalıdır.
EBELER VE CİNSEL SAĞLIKTAKİ ROLLERİ
Ebelik mesleği, kadın sağlığının korunması ve geliştirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz ebeler, kadınların sağlık sorunlarını erken dönemde fark ederek, onları uygun sağlık hizmetlerine yönlendirme ve bilgilendirme sorumluluğuna sahibiz. Bu durumda, kadınların sağlık bilincini artırmak ve gerekli durumlarda profesyonel yardım almalarını sağlamak, ebelerin temel görevleri arasındadır.
Psikiyatrik hastalıkları olan kadınların cinsel sağlığı, genellikle göz ardı edilen ancak oldukça önemli bir konudur. Bu bireyler, hem hastalıklarının hem de kullanılan ilaçların etkisiyle cinsel işlev bozuklukları yaşayabilirler. Ayrıca, toplumda cinsellikle ilgili tabular ve damgalamalar, bu kadınların cinsel sağlık sorunlarını dile getirmelerini ve yardım aramalarını zorlaştırabilir.
Ebeler, kadın sağlığının korunması ve geliştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, psikiyatrik hastalığı olan kadınların cinsel sağlık sorunlarını tanımak ve uygun yönlendirmelerde bulunmak, ebelerin sorumlulukları arasındadır.
KAYNAKÇA
CETAD – Psikiyatrik Hastalıklar ve Cinsel Yaşam https://www.cetad.org.tr/73/sik-sorulan-sorular/59/psikiyatrik-hastaliklar-ve-cinsel-yasam#:~:text=%C5%9Eizofreni%20hastalar%C4%B1n%C4%B1n%20yakla%C5%9F%C4%B1k%20%85’inde,bir%C3%A7ok%20cinsel%20soruna%20sebep%20olabilirler.
Prof. Dr. Kemal Arıkan – Psikiyatrik Hastalıklar ve Seks https://www.kemalarikan.com/psikiyatrik-hastaliklar-ve-seks.html
Prof. Dr. Kemal Arıkan – Psikiyatrik İlaçlar ve Cinsellik https://www.kemalarikan.com/psikiyatrik-ilaclar-ve-cinsellik.html
Özcan, N. K., Boyacıoğlu, N. E., Enginkaya, S., Dinç, H., & Bilgin, H. (2014). Reproductive health in women with serious mental illnesses. Journal of clinical nursing, 23(9-10), 1283-1291.
İrem Sude Kurşun
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Ebelik Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
