Kemoterapi Gören Bireylerde Ağız Bakımı
Kemoterapi, kanser tedavisinde yaygın olarak kullanılan güçlü bir ilaç tedavisidir. Bu ilaçlar, hızlı çoğalan kanser hücrelerini hedef alırken, vücudun diğer sağlıklı hücrelerini de etkileyebilir. Özellikle ağız mukozası gibi hızlı yenilenen hücrelerin bulunduğu bölgelerde bu etkiler daha belirgin hale gelir. Bu nedenle kemoterapi gören bireyler için ağız sağlığına özen göstermek, tedavi sürecinde yaşam kalitesini artırmak açısından kritik öneme sahiptir.
Kemoterapinin Ağız Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Kemoterapi, bağışıklık sistemini baskılayarak bireyleri enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirir. Ağız içinde oluşan küçük yaralar, ülserler ya da enfeksiyonlar bu dönemde hızla ilerleyebilir ve ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Ağrılı yaralar, kızarıklık ve hassasiyetle kendini gösteren ağız mukozası iltihaplanması, ağız kuruluğu, tat değişikliği, diş eti iltihapları, ağız enfeksiyonları ve çürükler bu rahatsızlıklardan en sık görülenlerdir. Bu problemler sadece fiziksel acıya değil, aynı zamanda beslenme bozukluklarına ve tedavi uyumunun zorlaşmasına da neden olabilir.
Tedavi Öncesinde Diş Hekimi Kontrolü
Kemoterapiye başlamadan önce mutlaka bir diş hekimi tarafından detaylı bir ağız ve diş muayenesi yapılmalıdır. Gömülü dişler, aktif çürükler, diş eti hastalıkları ya da protez problemleriyle birlikte tedavi sırasında problem çıkarabilme ihtimali bulunan dişler riskli tedavilerden kaçınılarak önceden tedavi edilmelidir. Bu önlem, tedavi sırasında oluşabilecek ağız içi komplikasyonların önüne geçer.
Kemoterapi Sürecinde Ağız Bakımı
Dişler günde en az 2 kez yumuşak kıllı bir diş fırçasıyla fırçalanmalı, fırça sık değiştirilmeli, dikkatli bir şekilde diş ipi kullanımıyla ara yüz temizliği de sağlanmalıdır.
Aşırı sert bir fırçalama diş minesine zarar vermesinin yanı sıra hassaslaşmış diş etlerinde kanamaya sebep olabilir. Kanama olması durumunda hekime danışılmalıdır.
Florürlü diş macunları tercih edilmeli, özellikle alkolsüz olan ağız çalkalama suları kullanılarak ağız florası desteklenmelidir. Mentollü veya naneli diş macunları kullanılmamalıdır. Elektrikli diş fırçaları da tercih edilmemelidir.
Bol su içilmeli, şekersiz sakız çiğneme ya da limonlu su gibi doğal yöntemlerle tükürük salgısı artırılmalıdır. Bu sayede ağız kuruluğunun önüne geçilebilir. Doktor önerisiyle suni tükürük preparatları kullanılabilir.
Aşırı sıcak, baharatlı, asidik ya da keskin yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Bu tür besinler ağız içi lezyonları artırabilir. Yumuşak ve kolay çiğnenen gıdalar tercih edilmelidir. Şekerli gıdalardan uzak durularak çürük riski azaltılmalıdır.
Kemoterapi Esnasında Diş Tedavileri
Tedavi süresince ağızda oluşan herhangi bir yara, kızarıklık, kanama ya da ağrı durumu vakit kaybetmeden hekime bildirilmelidir. Erken müdahale, komplikasyonları azaltmada hayati öneme sahiptir. Komplike bir tedavi planlamasına gidilmeden ilk etapta koruyucu önlemlerle müdahale edilebilir. Ancak tedavilerin devam ettiği süreçte herhangi bir dental tedavi uygulaması tercih edilmez. Zorunlu kalınan durumlarda onkolog ile yapılacak konsültasyon doğrultusunda onay alınırsa acil tedaviler yapılabilir. Ancak imkan dahilindeyse tedavi sonrasına ertelenmelidir.
Ağız içi problemler sadece fizyolojik değil, psikolojik olarak da bireyleri etkileyebilir. Konuşma güçlüğü, koku veya tat değişiklikleri kişinin sosyal yaşamını kısıtlayabilir. Bu nedenle multidisipliner bir yaklaşım (onkolog, diş hekimi, diyetisyen ve psikolog desteği) tedavi sürecinin verimliliğini artırır.
Kemoterapi gören bireylerde ağız bakımı, tedavi sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. İyi bir ağız hijyeni sadece komplikasyonları azaltmakla kalmaz, aynı zamanda bireyin konforunu artırır, beslenmesini kolaylaştırır ve tedaviye uyumu güçlendirir. Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir ağız sağlıklı bir bedenin başlangıcıdır. Bu yüzden ağız sağlığı, tedavi planının temel bir adımı olarak ele alınmalıdır.
Sabiha Akbaba
Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
Diş Hekimliği Departmanı Blog Yazarları Yöneticisi
