Kapsayıcı Eğitimde Özel Gereksinimli Çocuklar: Öğrenci Gözünden Zorluklar ve Çözüm Fırsatları
Kapsayıcı eğitim, kişinin kendi içindeki ve diğer kişilerle arasındaki farklılıkları dikkate alarak bütün öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda ilgili destek ve eğitim hizmetlerinden yararlanması yoluyla birlikte öğrenmelerini destekleyen bir eğitim yaklaşımıdır. Her bireyin eğitim hakkına sahip olduğunu; herkesin eşit, kapsayıcı ve kaliteli eğitim alması gerektiğini savunur.
Kapsayıcı Eğitimde Öğrenci Gözünden Zorlukları;
“Özel Gereksinimli Çocukların Gözünden Yaşanan Zorluklar” ve
“Özel Gereksinimli Olmayan/Normal Gelişim Gösteren Diğer Öğrencilerin Gözünden Yaşanan Zorluklar “
olarak iki ana başlık altında inceleyebiliriz.
1)Kapsayıcı Eğitimde Özel Gereksinimli Çocukların Gözünden Yaşanan Zorluklar:
- Kendini yalnız ve dışlanmış hissetme; akranlarının oyunlarına ve etkinliklerine dahil edilmeme durumunda, kendini yalnız ve dışlanmış hissedebilir.
- Yanlış anlaşılma ve ifade sorunu; öğrenci söylemek istediklerini ifade edemediğinde “beni anlamıyorlar” hissi ortaya çıkabilir. Bu his ile beraber halihazırda iç motivasyonu yüksek olmayan Özel gereksinimli öğrencide iletişim kurmama isteği ve iletişim kurmada zorlanmalar gözlemlenebilir.
- Yetersizlik hissi; öğrenci bazı durumlarda akranlarıyla kıyaslanırsa veya diğer öğrencilerin kendisinden daha başarılı, daha iyi olduğu düşüncesine kapılırsa yetersizlik hissi oluşabilir.
- Dikkat çekme ve alay edilme; diğerlerinden farklı olduğu gözlemlenen özel gereksinimli öğrenci, akranlarının meraklı bakışları ve fazla soru sorma davranışlarına maruz kaldığında kaygıyla beraber dikkat çekme/alay edilme korkusu oluşabilir.
- Fiziksel engellerin getirdiği zorluklar; Fiziksel olarak özel gereksinimli öğrencilere uygun olmayan eğitim merkezleri, öğrenci için eğitimin kolay ulaşılabilir olmaması çocuk için kaygıyı ve beraberinde eğitimde isteksizlik gibi durumları doğurabilir.
2)Özel Gereksinimli Olmayan/Normal Gelişim Gösteren Diğer Öğrencilerin Gözünden Yaşanan Zorluklar:
- Nasıl davranacağını bilememek; özel gereksinimli arkadaşlarına nasıl yaklaşacağını ve hangi davranışların doğru olduğunu bilmeyen öğrenci, arkadaşına karşı daha mesafeli ve çekingen yaklaşabilir.
- Sınıf içi dikkat koordinasyonunda yaşanan sorunlar; bazı özel gereksinimli öğrencilerin davranışları(farklı sesler çıkarmak, bağırmak, hareket etmek vs.)diğer öğrencilerin derse odaklanmasını ve dikkat koordinasyonlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Kapsayıcı Eğitimde Öğrenci Gözünden Çözüm Fırsatlarını;
“Özel Gereksinimli Öğrenci Gözünden Çözüm Fırsatları” ve
“Özel Gereksinimli Olmayan Diğer Öğrencilerin Gözünden Çözüm fırsatları”
olarak iki ana başlık altında inceleyebiliriz.
1)Özel Gereksinimli Öğrenci Gözünden Çözüm Fırsatları:
- Kendini ifade etme fırsatı; Kapsayıcı eğitim, özel gereksinimli öğrenciye farklı yollar(konuşma, resim, hareket vb.)aracılığıyla kendini ifade edebilme fırsatı sağlar.
- Toplum içinde yer edinme fırsatı; diğer öğrencilerle aynı ortamda bulunmak, özel gereksinimli çocukların toplumsal katılım ve aktifliğini arttırmakla beraber aidiyet duygusunu da geliştirme fırsatı sağlar.
- Güçlü yönlerini fark etme fırsatı; destekleyici öğretmen ve akran ortamı ile beraber özel gereksinimli öğrenci, zorlukları yerine başarabildiklerine ve yeteneklerine odaklanmayı öğrenir.
- Özgüven kazanma fırsatı; başarılarının fark edilmesi ve takdir edilmesi çocukta bulunan “yapabilirim” inancını pekiştirir. Böylelikle çocuğun kendine olan güveni için gelişme fırsatı doğar.
- Görünür olma ve sosyal öğrenme fırsatları; akranlarının davranışlarını gözlemleyerek; paylaşmak, sıra beklemek, iletişim kurmak gibi yeni ve sosyal beceriler edinme fırsatı sahip olur.
2)Özel Gereksinimli Olmayan Diğer Öğrencilerin Gözünden Çözüm Fırsatları:
- Empatiyi öğrenme fırsatı; özel gereksinimli arkadaşları ile zaman geçiren diğer öğrenciler, farklı bakış açılarını anlamayı ve sabırlı olmayı öğrenirler.
- İletişim becerilerini geliştirme fırsatı; farklı iletişim biçimleriyle etkileşimde bulunmak, öğrencilerin beden dilini, jestlerini ve mimiklerini daha bilinçli kullanmayı öğrenme fırsatı sağlar.
- Önyargıları kırma fırsatı; arkadaşları ile doğrudan iletişim kuran öğrenciler farklılıkların herhangi bir engel teşkil etmediği düşüncesini benimserler.
- Sosyal sorumluluk bilinci kazanma; özel gereksinimli arkadaşlarına destek olmak, onlarla vakit geçirmek, öğrencide bulunan paylaşmak ve duyarlılık bilincini güçlendirir.
Kapsayıcı eğitim yalnızca özel gereksinimli öğrenciler için değil, öğretmen ve diğer öğrenciler için de farklılıklar ile harmanlanmış bir yolculuktur. Zorlukların içinde gizli olan fırsatları görebilmek ve fırsatları değerlendirmek kapsayıcı eğitimin temel ilkelerindendir.
Kaynakça:
1)Kapsayıcı Eğitim Tanımı: Kapsayıcı Eğitim, Rakap
2)ansiklopedi.tubitak.gov.tr
Zülal Türkoğlu
İstanbul Aydın Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
