Evcil Hayvanlarda Sıvı Sağaltım Prensipleri
Sıvı desteği, hasta hayvanın sağaltımı prosedürlerinin gerekli bir bileşenidir. Travma, şok, toksikasyon gibi birçok durumda yaşam kurtarıcı bir seçenek niteliği taşımaktadır.
Sıvı sağaltımında izlenecek stratejinin belirlenmesi için bedende suyun dağılımını ve dinamizmini bilmek gerekir. Erişkin bir hayvanda beden ağırlığının yaklaşık %60’ı sudur. Bu oran yeni yeni doğanlarda %75 iken yaşlılarda %40’a kadar düşer.
Dehidratasyon ve Hiperhidrasyon
Su (sıvı) dengesi: Su (sıvı) alımının, sıvı atılımı ile eşit olmasıdır.
Dehidrasyon (hipohidrasyon): Su (sıvı) atılımının alınandan fazla olmasıdır.
Hiperhidrasyon: Su (sıvı) alımının atılandan fazla olmasıdır.
Çeşitli hastalıklar sırasında ve operasyonlarda veya olumsuz yaşam koşullarında (su bulamama, aşırı sıcaklık vs.) sıvı atılımında artış veya sıvı alımında azalış dehidrasyona neden olmaktadır. Dehidrasyon ve hipovolemi terimleri aynı anlamda kullanılsa da ikisi birbirinden oldukça farklı durumları açıklar.
Dehidrasyon interstisyel ve intraselüler kompartmanlardan su kaybını, hipovolemi ise intravasküler boşluktan hücre, elektrolit ve proteinlerle beraber oluşan sıvı kaybını tanımlamak için kullanılır.
Aşırı su tüketimi veya sıvı-elektrolit metabolizmasındaki düzensizlikler sonucu ekstraselüler sıvı volümünde artışı ifade eder.
Sıvı Kayıplarının Saptanması
Renal fonksiyon
Elektrolit denge
Asit-baz dengesi
Rutin laboratuvar analizleri
Hastanın genel görünüşü
Beden sıcaklığı
Derideki değişiklikler
Mukoz membranlar
Kapiller dolma zamanı
Kalp ve nabız değişiklikleri
Solunum fonksiyonu
Dehidrasyon değerlendirilirken aşağıdaki yanıltıcı durumlar dikkate alınmalıdır;
Kaşektik bir hayvanın derisi, dehidrasyon olmadığı halde yağ ve protein yitimi nedeniyle elastikiyetini kaybeder. Buna karşın, şiddetli dehidre olsa bile yağlı bir hayvanda deri elastikiyeti kaybolmaz. Deri turgoru yaşlı bireylerde dehidrasyon olmasa bile azalmıştır; yenidoğanlar ise susuz kaldıklarında bile çok az elastikiyet kaybı yaşarlar
Sıvı sağaltımı planlanırken şu kriterler dikkate alınmalıdır:
* Sıvı tedavisi endike midir?
* Ne kadar sıvı verilmelidir?
* Hangi sıvı verilmelidir?
* Sıvı hangi yoldan verilmelidir?
* Sıvı hangi hızda verilmelidir?
* Sıvı tedavisi ne zaman kesilmelidir?
Sıvı sağaltımı üç kritere göre planlanmalı ve yürütülmelidir:
1) Tamamlayıcı Sağaltım
Hasta kliniğe getirildiğinde var olan kayıpların hesaplanmasıyla dehidrasyonun sağlanması anlamına gelir. Bu sağaltımın önemli bir bölümü plazma ürünleri, plazma genişleticiler veya hemorajide sağlam kanın kullanılmasıyla gerçekleştirilir.
2) Koruyucu Sağaltım
Normal yeme-içmenin olmadığı hastalarda, günlük gereksinim saptanmalı (idrar, dışkı, respiratorik yol ve deriden oluşan kayıplar) ve verilecek sıvı miktarına eklenmelidir.
3) Devam Eden Kayıpların Karşılanması
Bir operasyon veya hastalık sırasında oluşan anormal sürekli yitimlerin volümü saptanmalı ve bunun karşılanması yoluna gidilmelidir. (Kusma, diyare, yara ve organ akıntıları)
Sıvı Seçimi
Başarılı bir sıvı sağaltımın en önemli aşamasını sıvı seçimi oluşturmaktadır. Hatalı uygulamalar dramatik durumlarla sonuçlanabilir.
Kristalloidler, sentetik kolloidler ve doğal kolloidler (kan ürünleri), sıvı desteği gereksinimlerinde (dehidrasyon, hipovolemi) veya çeşitli patolojik) bozuklukların sağaltımında kullanılabilmektedir.
Kristalloid Sıvılar
Kristalioid çözeltiler, tüm kompartmanlara dağılabilen elektrolitleri ve elektrolit olmayan diğer bazı maddeleri içerir. Kristalloidler, osmotik olarak aktif küçük partiküllerdir ve yer aldıkları sıvı ile kapiller membranı geçebilme niteliğindedirler.
Kolloid Sıvılar
Kolloid sıvılar, intravasküler aralığı terk etmeyen ve böylece intravasküler su tutma yeteneği sağlayan büyük molekül yapılı maddelerdir. Plazma proteinlerine benzer bir etki gösterirler
Travmatize ve hipovolemik, serebral ve pulmoner ödemli hipovolemik, hipotensiv ve şoktaki hastalarda kullanılabilmektedir.
Sıvıların Veriliş Yolu ve Oranı
Sıvı tedavisi uygulanan hastanın türü, olgunun ciddiyeti ve sıvının kompozisyonuna bağlı olarak;
* Oral
* Rektal
* Subkutan
* İntravenöz
* İntraosseöz
* İntraperitoneal yollar kullanılır.
Sıvıların Veriliş Hızı
Sıvıların veriliş hızı hastalığın çeşidine, hayvanın bireysel özelliklerine, verilen sıvın çeşidine ve seçilen damarın genişliğine bağlıdır.
Orta dereceli sıvı kayıplarında sıvılar, kedilerde 50-55 mL/kg/saat, köpeklerde 80-90 mL/kg/saat oranında verilir.
Aşırı Sıvı Verilmesinin Belirtileri
Sıvı sağaltımında aşırıya kaçıldığındı bazı önemli belirtiler ortaya çıkar. Bu durumda sıvı verilişinin derhal durdurulması gerekir.
– Seröz nazal akıntı
– Şemozis
– Halsizlik
– Taşikardi
– Öksürük
– Dispne
– Asıtes
– Poliüri,
– Kusma ve anaflaktik reaksiyonlar.
Sıvı Verilmesine İlişkin Komplikasyonlar
* Flebit
* Kanama ve tromboz
* Sepsis ve ateş
* Sıvıların ekstravazasyonu
* Asit, ödem vb. ile sonuçlanabilen sıvı intoleransı
* Dehidrasyon ve şokun şiddetlenmesi
* Hemorajik hastalarda kanamanın nüks etmesi
* Asit-baz anormallikleri
* Elektrolit düzensizlikleri
Mehmet Akbaş
Dicle Üniversitesi Veteriner Hekimliği Bölümü
4. Sınıf Temsilcisi
Veteriner Hekimliği Blog Departmanı Yöneticisi
