Diş Sıkma (Bruksizm) Nedir, Neden Olur?
Toplumun büyük bir kısmının yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bruksizm,baş ve boyun bölgesindeki kasların yoğun aktivitesi ve (özellikle masseter kasından) ritmik kasılmaya bağlı olarak dişlerde gıcırdatma,oklüzal kuvvetlerin fazla olması ve alt çenenin reflekslerle beraber devamlı olarak ileriye itilmesi ile klinik olarak seyir göstermektedir. [1].
Uyku ve uyanıklık hali olarak çocuklar ve yetişkinleri içeren toplumun %22,1-%31’i arasında karşımıza çıkmaktadır. [2].
Bruksizm tanısında klinik muayene,hastanın ve hasta yakınlarının da geri bildirimleri önemli bir faktördür. Tanı kriterleri arasında:
- Uyku ve dinlenme sırasında dişlerin fazla kuvvete maruz kalması ve gıcırdamasıyla gözlemlenen çene ağrısının oluşması
- Anormal diş aşınmaları
- Sabahları çene ağrısı ve yorgunluğu
- Temporal baş ağrısı
- Yoğun kas aktivitesine bağlı olarak kas yorgunlukları
Bruksizmin şiddetli olduğu vakalarda,dişlerde ve diş çevresinde önemli düzeyde yıkıma yol açarak çene ağrısı,baş ağrıları ve temporomandibular eklem hareketlerinin kısıtlanmasıyla beraber dişlerin aşınmasına da sebebiyet verebilmektedir.[3].
Bruksizm tanısı ve tedavisinde altta yatan risk faktörlerinin tesbiti ve bu faktörlerin tedavi edilmesi önem arz etmektedir.
Bruksizmin Etiyolojisi;
Uyku bruksizminde, uyarılma ve uyanıklık hallerinin otonom beyin aktivitesiyle, santral sinir sistemiyle ilişkili olduğu düşünülmüştür. Uyku sırasında saatte 8-14 arasında oluşan otonom kardiyak ve solunum aktivitesindeki artışla beraber orofaringeal kas tonusundaki artış gözlemlenmiştir.Uyku apnesi ve anksiyete, uyku bruksizmindeki en büyük risk faktörleri arasındadır. Uyku sırasında periyodik kasılmalar ve hareketler,reflü hastalığı,gözlerin hızlı hareketlerindeki davranış bozuklukları ve uyku epilepsisi bruksizmle ilişkilidir.
Uyanık bruksizmde ise gün içerisindeki artan stres ve uyarılma haliyle çiğneme kaslarına verilen uyarılar sonucunda tekrarlayan diş temasları ve eklemin aktivasyonuyla ilişkilidir.[4].
Yapılan çalışmalarda bruksizmin sadece stres veya kardiyak aktiviteyle beraber değil aynı zamanda kalıtımsal faktörlerle de ortaya çıkabileceğine değinilmiştir.[5].
Katekolaminerjik(amfetamin,kokain,antipsikotik) etkiye sahip uyuşturucuların,dikkat eksikliği ve hiperaktivite tedavilerinde kullanılan ilaçların da kullanımı bruksizmle ilişkilendirilebilir. [6].
Alkol,kafein,tütün kullanımı da bruksizmi destekleyebilmektedir[7].
Bruksizmde başlıca oluşan durumlar:
- Dişlerin oklüzal ya da insizal morfolojilerinin kaybolmasıyla beraber mekaniksel olarak diş aşınmalarının gözlemlenmesi
- Aşırı hassas ve ağrılı dişlerin varlığı
- Restorasyon ve protez kırıklarının gözlemlenmesi
- İmplantlarda yoğun oklüzal sterslere bağlı olarak başarısızlıklar
- Çiğneme kaslarında yoğun kas aktivitesine bağlı olarak hipertrofi gelişmesi
- Çene kaslarında sertlik ve ağrıların oluşması
- Ağız açıklığının azalmasıyla beraber konuşma ve yemek yeme zorluklarının oluşması
- Temporamandibular eklem ağrısı
- Kulak ağrılarının oluşması
- Eklem hassasiyetleri ve baş ağrılarına bağlı olarak huzursuzluk ve sinir durumları
- Uyku sırasında hoş olmayan çene sesleri ve gıcırdatma durumlarıyla beraber uyku kalitesinin düşmesi [8].
Durumlarında tedavi için başvurulması büyük önem arz etmektedir.
Referanslar:
[1].Bracci, A., Lobbezoo, F., Colonna, A., Bender, S., Conti, P. C. R., Emodi-Perlman, A., Häggman-Henrikson, B., Klasser, G. D., Michelotti, A., Lavigne, G. J., Svensson, P., Ahlberg, J., & Manfredini, D. (2024). Research routes on awake bruxism metrics: Implications of the updated bruxism definition and evaluation strategies. Journal of oral rehabilitation, 51(1), 150–161. https://doi.org/10.1111/joor.13514
[2].Ierardo, G., Mazur, M., Luzzi, V., Calcagnile, F., Ottolenghi, L., & Polimeni, A. (2021). Treatments of sleep bruxism in children: A systematic review and meta-analysis. Cranio : the journal of craniomandibular practice, 39(1), 58–64. https://doi.org/10.1080/08869634.2019.1581470
[3].Lobbezoo, F., Ahlberg, J., Raphael, K. G., Wetselaar, P., Glaros, A. G., Kato, T., Santiago, V., Winocur, E., De Laat, A., De Leeuw, R., Koyano, K., Lavigne, G. J., Svensson, P., & Manfredini, D. (2018). International consensus on the assessment of bruxism: Report of a work in progress. Journal of oral rehabilitation, 45(11), 837–844. https://doi.org/10.1111/joor.12663
[4].Polmann, H., Domingos, F. L., Melo, G., Stuginski-Barbosa, J., Guerra, E. N. D. S., Porporatti, A. L., Dick, B. D., Flores-Mir, C., & De Luca Canto, G. (2019). Association between sleep bruxism and anxiety symptoms in adults: A systematic review. Journal of oral rehabilitation, 46(5), 482–491. https://doi.org/10.1111/joor.12785
[5].Ohayon, M. M., Li, K. K., & Guilleminault, C. (2001). Risk factors for sleep bruxism in the general population. Chest, 119(1), 53–61. https://doi.org/10.1378/chest.119.1.53
[6].Melo, G., Dutra, K. L., Rodrigues Filho, R., Ortega, A. O. L., Porporatti, A. L., Dick, B., Flores-Mir, C., & De Luca Canto, G. (2018). Association between psychotropic medications and presence of sleep bruxism: A systematic review. Journal of oral rehabilitation, 45(7), 545–554. https://doi.org/10.1111/joor.12633
[7].Bertazzo-Silveira, E., Kruger, C. M., Porto De Toledo, I., Porporatti, A. L., Dick, B., Flores-Mir, C., & De Luca Canto, G. (2016). Association between sleep bruxism and alcohol, caffeine, tobacco, and drug abuse: A systematic review. Journal of the American Dental Association (1939), 147(11), 859–866.e4. https://doi.org/10.1016/j.adaj.2016.06.014
[8].Lobbezoo, F., van der Zaag, J., van Selms, M. K., Hamburger, H. L., & Naeije, M. (2008). Principles for the management of bruxism. Journal of oral rehabilitation, 35(7), 509–523. https://doi.org/10.1111/j.1365-2842.2008.01853.x
Ömer Karakuş
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
