Cezaevlerinde Sosyal Hizmet: Suçlu Değil, İnsan Olarak Bakmak
Toplumun adalet anlayışı, çoğu zaman suç işleyen bireyleri yalnızca yaptıkları eylemlerle tanımlar. Oysa her insan, suç işlemiş olsa bile, yaşanmışlıkları, travmaları, umutları ve değişme potansiyeliyle bir insandır. Cezaevleri, yalnızca cezalandırma mekanizması olarak değil, aynı zamanda bireylerin yeniden topluma kazandırılması gereken sosyal alanlar olarak da düşünülmelidir. İşte tam da bu noktada sosyal hizmetin rolü oldukça kritiktir.
Sosyal hizmet mesleği, insan onurunu, insan haklarını ve sosyal adaleti merkeze alan bir yaklaşımla hareket eder. Cezaevinde bulunan bireylerle çalışırken amaç, yalnızca suçun etkilerini azaltmak değil; aynı zamanda bireyin yaşam öyküsünü anlamak, ihtiyaçlarını belirlemek ve rehabilitasyonuna katkıda bulunmak. Çünkü hiçbir birey bir günde suçlu olmaz; çoğu zaman yoksulluk, istismar, eğitimsizlik, dışlanma gibi yapısal nedenler bu sürecin parçasıdır.
Araştırmalar, cezaevlerinde yürütülen sosyal hizmet müdahalelerinin mahkumların yeniden suç işleme oranlarını düşürdüğünü göstermektedir (Erdur-Baker & Yiğit, 2016). Sosyal hizmet uzmanları cezaevlerinde şu müdahaleleri yürütmektedir:
Psikososyal destek çalışmaları: Mahkumların yaşadığı travmalarla başa çıkmalarını sağlamak, ruhsal dayanıklılıklarını artırmak ve uyum sürecini kolaylaştırmak amacıyla bireysel ya da grup danışmanlığı yapılır.
Aile ilişkilerinin güçlendirilmesi: Aile bağlarını korumak, mahkumun ailesiyle iletişim kurmasına yardımcı olmak, özellikle çocuk sahibi mahkumlar için ebeveynlik desteği sunmak önemli bir sosyal hizmet alanıdır.
Mesleki eğitim ve yeniden topluma kazandırma: Mahkumların tahliye edildikten sonra iş bulmalarını kolaylaştırmak amacıyla mesleki eğitim kurslarına yönlendirme yapılır. Bu, toplumsal uyumu destekleyen önemli bir adımdır.
Mahkum haklarının korunması: Mahkumların temel haklarına erişimi (sağlık, eğitim, sosyal güvenlik vb.) konusunda rehberlik edilir ve hak ihlalleri durumunda ilgili mercilere bildirim yapılır.
Dezavantajlı gruplara özel müdahaleler: Kadın, çocuk, yaşlı, engelli ya da yabancı uyruklu mahkumlara yönelik özel ihtiyaçlar dikkate alınarak bireyselleştirilmiş sosyal hizmet planları hazırlanır.
Ne yazık ki, cezaevlerinde sosyal hizmet uzmanlarının sayısı ve işlevi hâlâ yeterli düzeyde değildir. Oysa adalet yalnızca cezayla değil, bireyin iyilik halini destekleyerek de sağlanabilir. Suçun ötesine bakmak; bireyin insan olduğunu unutmadan, onu toplumun bir parçası olarak görmekle mümkündür.
Cezaevlerinde sosyal hizmet uygulamaları, toplumun “öteki” olarak gördüğü bireyleri anlamak için bir fırsattır. Bu bakış açısı, suçluya değil; insana bakan bir vicdanın göstergesidir. Çünkü herkes ikinci bir şansı hak eder, yeter ki bu şansı destekleyecek bir sistem olsun.
Sonuç
Cezaevlerinde sosyal hizmet, yalnızca bireylerle değil; aynı zamanda toplumdaki ön yargıları dönüştürmeyi de hedefler. Suç işleyen kişilere birer insan olarak yaklaşmak; onların ihtiyaçlarını, duygularını, geçmişlerini anlamaya çalışmak, daha adil ve kapsayıcı bir toplumun inşasında önemli bir adımdır. Sosyal hizmet uzmanlarının cezaevlerindeki varlığı, hem bireysel dönüşüm hem de toplumsal iyileşme açısından hayati önem taşır. Unutulmamalıdır ki, ceza yalnızca geçmişin hesabıdır; sosyal hizmet ise geleceğe dair bir umuttur.
Kaynakça:
- Erdur-Baker, Ö., & Yiğit, İ. (2016). Ceza infaz kurumlarında sosyal hizmet uygulamaları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 85-102.
- Aytekin, A. (2013). Ceza infaz kurumlarında sosyal hizmetin önemi. Sosyal Hizmet Dergisi, 24(2), 44-59.
- Efe, E., & Kılıç, S. (2020). Cezaevlerinde sosyal hizmet uygulamaları ve karşılaşılan sorunlar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 1154-1172.
- Karataş, Z. (2012). Suçlu çocukların rehabilitasyonunda sosyal hizmetin rolü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 77-92.
Arzu Güney
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
