Afazide Dil ve Biliş Temelli Müdahale Yöntemleri
Afazi genellikle inme veya travmadan kaynaklı olarak beynin bazı bölgelerinde hasar meydana gelmesi sonucu ortaya çıkan edinilmiş bir dil bozukluğudur. Dili anlama, kullanma, kullanılan dilin içeriğini belirleme işlevlerinde ve bu işlevlerin yerine getirilmesini sağlayan düşünce, algı, bellek gibi bilişsel faaliyetlerde sorun gözlenmesine sebep olabilir.
Afazi ve beraberinde gelişen semptom ve sendromların rehabilitasyon, terapi ve tedavi süreçlerinde dil ve konuşma terapisti, nörolog, psikolog, fizyoterapist, psikiyatrist gibi birden fazla meslek mensubunun görev alması gerekebilir ancak afazili bireyin dil becerilerini değerlendirme, afazi tipini tanılama, yakınlarına bilgi ve danışmanlık sağlama görevlerinden ötürü dil ve konuşma terapistlerinin rolü büyük önem taşır. Bu süreçte dil ve konuşma terapistleri detaylı bir değerlendirme ile birlikte terapi ve müdahale planı oluşturabilir.
Afazili bireye uygun bir terapi ve müdahale planı oluşturabilmek için bireyin dil ve biliş becerilerinin incelenmesi gerekir. Değerlendirme sürecine başlarken vaka öyküsü almak, bireyi gözlemlemek ve bireyin yakınlarından bilgi edinmek önemlidir. Tarama testleri, standardize testler; bireyin vücut işlevlerini, katılım faaliyetlerini inceleyen araçlar bu aşamada kullanılabilir ve vakanın daha detaylı incelenmesini sağlayabilir.
Değerlendirme sürecinin amaçları:
- Dil becerilerinin korunup korunmadığını belirlemek,
- Dille ilgili bilişsel bozuklukların derecesini belirlemek,
- İletişim problemi olup olmadığını gözlemlemek,
- Bireyin gösterdiği sendrom semptomlarını tespit etmek,
- Azalan becerileri tanımlamak,
- Durumun bireyin hayata katılımına olan etkilerini tanımlamak
olarak özetlenebilir.
Değerlendirme ile terapinin bir bütün olması da değerlendirmenin gerekliliğinin bir diğer sebebi olarak gösterilebilir.
Terapi planı belirlenirken afazi tipi, bireyin dil özellikleri, semptomları, vaka geçmişi, kendisinin ve çevresinin terapiden beklentileri göz önünde bulundurulur. Terapide dil becerilerini tekrar kazandırma, iletişimi daha iyi hale getirme, kaybedilmeyen özellikleri güçlendirme amaçlanabilir ve süreç içerisinde bireyin yakınlarının da danışmanlığı yapılır.
Afazide genellikle iki farklı terapi yaklaşımı kullanılır. Hangi yaklaşımın kullanılacağı belirlenirken dil yeteneğinin korunup korunmadığı belirlenir. Dil yeteneğinin korunduğu durumda dili etkileyen bazı bölgelerin hasar gördüğü kabul edilerek bu özellikler telafi edilmeye çalışılır. Bu yaklaşıma sahip terapi yöntemlerine HELPSS, RET örnek gösterilebilir.
Bir diğer terapi yaklaşımında ise asıl amaç bireyin yaşama katılımına etkide bulunan engelleri azaltmaktır. Bu yaklaşıma sahip terapi yöntemlerine VAT, FCT örnek gösterilebilir.
Kaynakça:
Kuramdan Uygulamaya Klinik Dil ve Konuşma Terapisi
dilgem.com.tr
Nurceylin Korkın
Anadolu Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
