Sınav Başarısının Ötesinde: Öğrencilerde Yaşam Becerisi Nasıl Geliştirilir?
Modern pedagojik yaklaşımlar eğitimin yalnızca akademik bilgi aktarımına indirgenemeyeceğini, çocukların bütünsel gelişimini desteklemesi gerektiğini savunur.
Günümüzde ise 21. yüzyılda eğitimcilerden beklenen, bireyleri sadece sınavlara değil yaşamın çok yönlü yapısına hazırlamaktır. Bu noktada yaşam becerilerinin eğitsel süreçlere nasıl entegre edileceği, pedagojik ve toplumsal açıdan derinlemesine düşünülmesi gereken bir konudur.
Yaşam Becerileri ve Eğitim: Pedagojik Bir Gereklilik
Yaşam becerileri bireyin sadece bilişsel becerilerini kapsamaz. Aynı zamanda sosyal, duygusal ve etik gelişimini de kapsayan beceriler bütünüdür. Vygotsky’nin sosyo-kültürel kuramı, bireyin öğrenme sürecinin sosyal etkileşim yoluyla gerçekleştiğini vurgular (Vygotsky, 1978). Bu perspektiften bakıldığında yaşam becerileri, bireyin sosyal bağlamda öğrenmesini ve toplumsal etkileşimler yoluyla kimlik geliştirmesini destekler. Bu bağlamda yaşam becerileri, çocuğun sosyal etkileşimleri yoluyla geliştirdiği; yani deneyimle, model alma yoluyla ve birlikte yapılandırmayla kazandığı becerilerdir. Paylaşma, iş birliği, çatışma çözme, duygu düzenleme gibi beceriler çocukların sosyal bağlamda aktif katılımla öğrendikleri yetkinliklerdir. Bu da yaşam becerilerinin okul öncesinden itibaren sosyal öğrenme ortamlarında desteklenmesini zorunlu kılar.
Eğitim Ortamında Yaşam Becerilerinin Geliştirilmesi
1.Sorgulama Odaklı Öğrenme Ortamları Tasarlamak
Öğrencilerin yaşamla ilgili problemleri analiz edebilmesi, çözüm yolları üretebilmesi ve çok yönlü düşünebilmesi için sorgulama temelli öğrenme yaklaşımları oldukça etkilidir. Uluslararası Bakalorya (IB) gibi eğitim sistemlerinde olduğu gibi, yaşam becerileri temelli bir eğitimde öğrenciler “ne öğrendim?” sorusunun yanında “bu öğrendiğimi nerede, nasıl kullanabilirim?” sorusunu da sormalıdır. Bu yaklaşım bilgiyi anlamlı hâle getirir ve öğrencinin öğrenme motivasyonunu artırır (IBO, 2018).
2.Oyun ve Uygulamalı Derslerle Gerçek Yaşam Becerilerini
Eğitim ortamlarında oyunun yeri bazen hâlâ “ara verme aracı” olarak görülse de aslında oyunun kendisi başlı başına bir öğrenme yöntemidir. Özellikle okul öncesi dönemde bu çok daha belirgindir çünkü çocuk, dünyayı önce oyunla tanır. Oyun; onun düşünme, ilişki kurma, ifade etme ve hatta çözüm üretme biçimidir. İşte bu yüzden oyun temelli öğrenme, yaşam becerilerini kazandırmanın en doğal yollarından biridir. Oyun sırasında çocuk sadece eğlenmez; aynı zamanda plan yapar, iletişim kurar, sıraya girer, sabreder, iş birliği yapar, duygularını tanır ve yönetmeyi öğrenir.
Uygulamalı derslerde de benzer şey söz konusu. Sadece tahtaya yazılan bilgiyi değil yaparak, yaşayarak öğrenilen deneyimler çocukların zihninde çok daha kalıcı izler bırakıyor. Mesela bir drama çalışmasında, bir öğrenci farklı bir karakteri canlandırırken hem kendini hem başkasını anlamayı öğreniyor. Ya da bir mutfak etkinliğinde ölçüleri karıştırırken, hem matematikle bağ kuruyor hem de plan yapma, sabır, sırayla çalışma gibi beceriler gelişiyor.
3.Değerlendirme Yöntemlerinin Çeşitlendirilmesi
Bir öğrenciyi sadece sınav puanına göre değerlendirmek, buzdağının sadece görünen kısmını görmektir. Yaşam becerileri gibi görünmeyen gelişmeleri ölçmek için uzun ve düzenli olarak farklı yöntemler kullanılmalıdır. Bu nedenle değerlendirme süreçleri; gözlem, bireysel portfolyolar, video kayıtları, performansa dayalı görevler ve sergiler gibi alternatif yöntemlerle zenginleştirilmelidir.
Akran Öğrenmesi, İşbirliğine Dayalı Çalışmalar ve Gönüllülük Deneyimleri
Bandura’nın sosyal öğrenme kuramına göre bireyler, başkalarını gözlemleyerek öğrenirler (Bandura, 1977). Akran etkileşimi, özellikle sosyal becerilerin gelişiminde belirleyici bir rol oynar. Grup projeleri, akran mentörlüğü, işbirlikli oyunlar gibi uygulamalar öğrencilerin birbirinden öğrenmesini kolaylaştırır. Çocuklar; birlikte çalışırken sadece bilgi değil, değerler ve sosyal normları da öğrenir.
Gönüllülük, yaşam becerilerini pekiştiren ve toplumsal duyarlılıklarını geliştiren güçlü bir öğrenme deneyimidir. Bu süreçte çocuklar empati kurmayı, yardımlaşmayı ve sosyal sorumluluk almayı öğrenerek hem bireysel hem de toplumsal gelişim gösterirler. Erken yaşta gönüllülükle tanışan bireyler, topluma aidiyet hissi geliştirir. Aynı zamanda, gönüllü deneyimler çocuklara küresel vatandaşlık bilinci kazandırarak onları empati temelli eyleme geçiren bireyler hâline getirir
Sonuç: Okula Değil, Hayata Hazırlayan Bir Eğitim Mümkün
Eğitim sistemlerinin sınav odaklılık yerine çocukların yaşamla bağ kurmalarını sağlayacak becerilere yönelmesi, pedagojik bir zorunluluktur. Bu bağlamda eğitim müfredatları, öğretmen yetiştirme programları ve ölçme-değerlendirme sistemleri yeniden yapılandırılmalıdır. Bu dönüşüm sadece müfredatların değil aynı zamanda öğretmen yetiştirme programlarının, okul kültürünün ve ölçme-değerlendirme yaklaşımlarının da yeniden yapılandırılmasını gerektirir. Gerçek anlamda öğrenme sadece bilgiyi edinmek değil o bilgiyi yaşamla ilişkilendirebilmek ve toplumsal sorumlulukla bütünleştirebilmektir. Bu da ancak hayata hazırlayan bir eğitim anlayışıyla mümkündür.
Kaynakça
- Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Prentice Hall.
- Bodrova, E., & Leong, D. J. (2007). Tools of the Mind: The Vygotskian Approach to Early Childhood Education. Pearson.
- IBO. (2018). Making the PYP happen: A curriculum framework for international primary education. International Baccalaureate Organization.
Ece Küçükgöl
Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Okul Öncesi Öğretmenliği Bölümü
4. Sınıf Temsilcisi
