NFT (non-fungible token=değiştirilemeyen jeton), kripto para gibi bir tür dijital varlığı ifade eder. Bunları daha da güncel hale getiren ise son dönemde karşılaştıkları yoğun ilgidir. Salt blok zincirinde var olan sanal bir değiştirilemeyen jeton 2021 yılında yaklaşık 70 milyon dolara satılmıştır. Bir sanat galerisinde sergilenmesi mümkün olmayan, salt program kodundan meydana gelen bir JPG dosyasının böyle parasal değeri haiz olması hukukî boyutları bakımından merak uyandırmaktadır. Bununla birlikte, değiştirilemeyen jeton niteliğindeki sanat eserleri hakkında Türk Hukukunda doğrudan bir kanunî dayanak veya yargı kararı henüz yoktur. Çalışma kapsamında öncelikle değiştirilemeyen jetonun ne olduğu, değiştirilemeyen jeton niteliğindeki sanat eserlerinin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu anlamında birer eser olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği incelenmiştir. Burada varılan sonuca göre de değiştirilemeyen jeton niteliğindeki sanat eserleri bakımından miras hukukunda karşılaşılabilecek alternatifler ele alınmıştır. Bu kapsamda, değiştirilemeyen jetonların terekeye dâhil olup olamayacağı ve böylece miras yoluyla mirasçılara geçip geçmeyeceği değerlendirilmiştir. Ayrıca, söz konusu jetonların ölüme bağlı tasarrufa konu olması da çalışma kapsamında incelenmektedir.
Blok Zinciri Teknolojisi Değiştirilemeyen jetonlar blok zinciri teknolojisine dayanmaktadır. Dolayısıyla, öncelikle bunların temelinde yer alan blok zincirinin açıklanmasına ihtiyaç vardır. Blok zinciri, münferit bloklardan oluşan ve sürekli genişleyen bir veri seti olarak da düşünülebilir. Veri, özellikle de blok zinciri katılımcılarının işlemleri, her blokta saklanır ve yeni eklenen her blok, önceki bloklarla matematiksel ve kriptografik olarak ilişkilendirilir. Bu blok zinciri sayesinde, yeni bir blok oluşturulması halinde önceki blokların değiştirilmesi mümkün değildir. Bununla ise veri bütünlüğünün sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca, blok zinciri, merkezi bir birim tarafından değil, katılımcılar tarafından işletilmektedir. Nitekim, değiştirilemeyen jetonların dayanağı, merkezi olmayan hesap yönetimi teknolojisi, yani dağıtık defter teknolojisi (Distributed Ledger Technology=DLT)’dir. Dağıtık defter teknolojisinde merkezi olmayan şekilde organize edilmiş dijital bir kayıt, bir değer birimine ilişkin yetkilendirmeyi ifade eder. Dağıtık defter teknolojisine dayalı bir kayıtta depolanan değer birimlerine ise token (jeton=kripto varlık) denir. Merkezi olmayan bu kayıt, ilgili tüm verilerin kaydedildiği bir veri yapısından oluşur. Keza, verilerin, çeşitli merkezi olmayan veri tabanları (Node’ler=düğümler) arasında nasıl karşılaştırılacağını ve değiş tokuş edileceğini belirleyen bir protokol de buraya dâhildir. Bu veri yapısı, ilgili jeton hakkındaki bütün işlemleri bir veri arşivi olarak belgeleyen bir blok zincirine dayanmaktadır. Böylece, veriler, blok zincirindeki blokların arka arkaya sıralanması suretiyle depolanır. Görüldüğü üzere, dijital varlıkları blok zincirinde jetonlar temsil eder. Nitekim, malın bedelini ödemek için blok zincirindeki katılımcılar arasında Bitcoin değiş tokuş edilebilir. Meselâ, (A) katılımcısının (B) katılımcısına belirli sayıda Bitcoin gönderdiği ve (B) katılımcısının artık bu Bitcoinlerin sahibi olduğu bilgisi blok zincirinin yeni bir bloğuna kaydedilir.16 Dağıtık defter teknolojisinin merkezi olmayan yapısı ise, gerekli verilerin sınırsız sayıdaki sunucuya (server’a) dağıtılmasını sağlar. Yani, veriler, merkezi bir veri tabanında toplanıp onunla karşılaştırılmaz; aksine, düğümler (node’ler) tarafından işlenerek doğrulanırlar. Düğümlerin her biri veri arşivinin eksiksiz bir kaydını tuttuğu için bu sistem merkeziyetçi bir yapıya değildir. Düğümler tarafından saklanan veri kayıtları, protokolün kurallarına göre karşılaştırılır. Böylece, düğümlerin çoğunluğuna uygun düşen veri kaydının sürümü doğru kabul edilir.
Burak Kılıç
Karadeniz Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesi
Instagram: @mowalker610
