Fotoyaşlanma (Photoaging) Nedir?
Fotoyaşlanma UV ışınlarına sık ve tekrarlayan maruziyet sonucu ortaya çıkan kümülatif etkilerin kronolojik yaşlanma belirtileri üzerine eklenmesidir. Fotoyaşlanma özellikle dermisin konnektif dokusunda major hasara neden olan ve derinin çeşitli tabakalarını etkileyen karmaşık bir olaydır. Klinik olarak deride kalınlaşma, kabalaşma, sararma,esneklik kaybı, derin kırışıklıklar, düzensiz pigmentasyon görülür.
Fotoyaşlanma Belirtileri Nelerdir?
Fotoyaşlanma belirtilerinin ilk örneklerinden biri, biraz şaşırtıcı olsa da aslında bronzlaşmanın ta kendisi. Özellikle de cilde koruyucu ve/veya besleyici bir ürün uygulamadan güneşe çıkılması, bu konuda çok daha büyük bir etki yaratıyor. Çünkü savunmasız cilde doğrudan temas eden UVA ve UVB ışınları, başta hoş bir bronzluk olarak cilde yansısa da işin aslında cilt görünümünün zarar görmesine yol açıyor. Bu da cildin sağlıklı görünümünün önemli etkenlerinden olan kolajen ve elastin liflerini hasara uğratarak, cildin genç görünümünü uzun vadede kalıcı olarak gölgeleyebiliyor.
Deride Meydana Gelen Değişiklikler
Foto hasarlı deride epidermis kalınlığı hiperplazi ve atrofiye bağlı olarak artabilir veya azalabilir. UV hasarlı önce hiperplazi yönünde değişikliklere neden olur. Bunun ardından öncelikle açık tenli kişilerde atrofik değişiklikler başlar. Bu zıt yöndeki değişiklikler ışık hasarının etkilerinin çok çeşitli olmasını açıklayabilir
Dermiste kollajen dejenerasyonu ve anormal elastik materyal birikimi görülür. Bu klinik olarak kırışıklık ve derinin sararması şeklinde gözlenir.Fotoyaşlanmayı deride histopatolojik olarak dermal kollajenin kaybı ile birlikte kollajende kalınlaşma,katılaşma ve çözünürlüğünde azalma gözlenir.
Yaşlanmayı geciktirmek için ne yapmalıyız?
Oral yol ile alınan antioksidanlar deriye etkili konsantrasyonda ulaşamadığı için deri yaşlanması ve fotoyaşlanma tedavisinde topikal uygulama tercih edilmektedir.
Kozmesötik/dermokozmetik hammadde olan antioksidanların kullanım amacı; derinin doğal savunma mekanizmasını oluşturan fizyolojik antioksidanların eksilen miktarının yerine konulmasıdır.
Antioksidanlar, toksik oksijen molekülleri ve serbest radikalleri nötralize ederek vücut dokularındaki oksidatif stresi önleyip , hücre membranlarını koruyucudurlar. Antioksidan amaçla ürünlerde en çok kullanılan maddeler; Vitaminler (A, C, E ve B vitamini), Alfa-lipoik asit, Ko-enzim Q-10 (ubiquinol), İdebenon, Polifenoller, Kinetin gibi moleküllerden oluşur. Bu maddelerin enflamasyon, fotohasar ve kanser oluşumuna karşı koruyuculukları birbirinden farklıdır.
Alfa Lipoik Asit (ALA)
Derideki hücre metabolizmasını artırır ve gelecekte oluşacak hasarı önlerken yaşlı derinin de onarılmasına yardımcı olur. Yaşlanmayla birlikte, glutatyon seviyesi doğal olarak düşer, böylece serbest radikaller ve diğer çevresel toksinlere daha hassas hale gelinir. ALA, koruyucu bir antioksidan olan glutatyonun ve detoksifikasyon bileşiklerinin seviyesinin normale yakın hale geri döndürülmesini sağlar.
Koenzim Q10 (Ubikinon)
Güçlü antioksidan özelliği serbest oksijen türevlerini temizleme ve hücreleri oksidatif stresten koruma yeteneğinden ileri gelmektedir.
Likopen
Güçlü bir antioksidan olan Likopen, kırmızı meyve ve sebzelerde bulunan ve bunların kırmızı renginden sorumlu olan serbest radikalleri giderici bir karotenoiddir. Erken yaşlanmaya karşı cildi koruyucu özelliğinin yanı sıra çevresel hasarlara karşı da antioksidan koruma sağlar. Likopen kollajen üretme kabiliyetini arttırarak ve kırışıklıkları azaltarak cildi güçlendirir. Foto kaynaklı tümörlere karşı kemoproventif etkilerinin olduğu fare modellerinde kanıtlanmıştır.
Vitamin C
Güneş hasarının önlenmesinde ve tedavisinde etkili olan doğal bir antioksidandır. Vitamin C
kollajenin biyosentezi için gerekli olan ve stabilizasyonu sağlayan çapraz bağların oluşumunda görev yapan prolin ve lizin hidroksilaz enziminin kofaktörüdür.Vitamin C bozulmuş elastin sentezini inhibe ederek sifingolipid üretimini artırarak ve epidermal bariyer fonksiyonunu iyileştirerek fotoyaşlanmanın tedavisinde etkili olur.
Vitamin E
E vitamini hücre membranlarını, serbest radikallerden kaynaklanan lipid peroksidasyonundan korumada anahtar rol oynayan yağda çözünür bir antioksidandır.
Özetle
Güneşten koruyucular (GK) fotoyaşlanmadan korunmada altın standarttır. Bunun yanı sıra açık renk giysiler, güneş gözlüğü ve şapka gibi örtülerlede fiziksel olarak korunmalıdır. Ayrıca antioksidan tüketimi ve antioksidan içerikli kozmetik ürünlerinin kullanımı cilt onarımı ve yaşlanmayı geciktirici etkiye sahiptir.
Kaynakça
Doi: 10.1501/Eczfak_0000000578 https://dergipark.org.tr/en/pub/sdutfd/issue/20996/225709 https://www.kiehls.com
Yaren Atakay
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
