Biliyorsunuz ki içerisinde bulunduğumuz ve yaşadığımız çağda, global anlamda dijitalleşme yolunda önemli adımlar atılmakta ve her geçen gün belirli aşamalar kaydedilmektedir. Peki nedir bu dijitalleşme? Dijitalleşme veya sayısallaştırma, ulaşılabilir bilgilerin herhangi bir bilgisayar, akıllı telefon, tablet vb. teknolojik araçlar tarafından okunabilecek , o ortamlarda düzenlenebilecek ve iş akışlarına dahil edilecek şekilde dijital ortama aktarılması sürecine verilen ad olarak tanımlanabilir. Şimdi gelin dijitalleşme evresini biraz daha detaylı şekilde inceleyelim.
İnsanlığın tarihsel sürecinde insanoğlu teknolojiye sürekli ihtiyaç duymuş ve yaşamına bunu yansıtarak belli başlı değişikliklere neden olmuştur bu değişiklikler hala devam etmektedir. Bu çağa uyum sağlayanlar kolayca adapte olabilmişken uyum sağlayamayanlar ise çağın ve gelişen teknolojinin gerisinde kalmıştır. Teknoloji her alanda gelişimi de beraberinde getirmiştir. Hiç şüphe yok ki insanların sosyal faaliyetlerine, iletişim becerilerine ve kültürel gelişimlerine öncülük etmiştir. 20. yüzyılda teknolojinin gelişimi ile birlikte dijitalleşme(digitization) başlamıştır. İnternetin bulunuşu ve bilginin dijitalleşmesi gibi önemli gelişmeler dijitalleşme çağının önünü açmıştır. Hızla gelişen ve büyüyen dijitalleşmenin kağıt tüketimini azaltarak doğayı koruması, insanların bilgiye kolay ulaşabilmeleri neticesinde zamanda tasarrufu sağlaması ve ilişkilerde sürekliliği sağlaması insanlara faydalarından bazılarıdır. Tabii ki sadece fayda sağlamıyor biraz da dezavantajlarından bahsedelim. Sağlık problemleri, öfke kontrollerinde zorluk çekmek, asosyallik… Dijitalleşme çağında her dal etkileniyorken hukuk alanının da bundan etkilenmemesi kaçınılmaz olmuştur. Dijitalleşme çerçevesinde hukuk nasıl bir rol oynuyor ve bu duruma ne kadar ayak uydurabiliyor ondan bahsedelim: Öncelikle hayatımızı kolaylaştıran ve hukuki işlemlerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlayan bir kavramdan bahsediyoruz. Peki nasıl bir sistem içerisinde ilerliyor ve hukuk nasıl bir hal alıyor? Dünyamızda yapay zekanın her geçen gün daha ileriye gitmesi ile yapay zeka ile tasarlanmış hakimler ve internet mahkemeleri yani online mahkemeler sık sık gündeme gelmektedir. Bu durumlar gündeme geldikçe bazı soruları da beraberinde getirmektedir. Yapay zeka ile tasarlanmış hakimler yani robot hakimlere nasıl güveneceğiz ve hukukun temeli olan adaleti nasıl sağlayacak? Tabii ki robot hakimler yargı sisteminde tek başlarına görev alamazlar. İnsanların bu konuda güvenini sağlamak zor hatta imkansız olacaktır. Yapay zeka ile tasarlanmış hakimler ancak günümüz hakimlerinin yardımcısı olarak onların işlerini kolaylaştırabilirler. Robot hakimler davalarda o konuda daha önce alınmış kararları söyleyerek hakime yardımcı olabilir. Bunun gibi birçok fayda sayabiliriz. Gelelim online mahkemelere. İnternet mahkemeleri ilk olarak 2018 yılında Çin’de başlamıştır. Pandemi döneminde Türkiye’de de gündeme gelmiş ve e-Duruşma hizmete girmiştir. Peki nedir bu e-Duruşma? E-Duruşma sistemi avukatların bulundukları yerlerden online olarak taraf oldukları Hukuk Mahkemesi duruşmalarına katılmalarını sağlamak için tasarlanmış bir sistemdir. 81 ilde uygulanan bu online duruşmalara olan ilgi her geçen gün artıyor. Sadece Türkiye’de değil tüm dünyada yapay zekanın hukuka etkisi hafife alınamayacak kadar fazlalaşacak ve bir dijital hukuk rekabetine zemin hazırlayacaktır.
Sonuç olarak yapay zekanın bu kadar ilerlemesi kapsamında devletlerin bu sisteme ayak uydurabilmeleri için gerekli hazırlıkları yapmaları gerekmektedir. Dijitalleşen bu çağda yeniliklerin, hukukun temel taşı olan adalet kavramını asla sarsmadan ilerlemesi hepimizin temennisidir.
Sağlıcakla ve adaletle kalın..
BARIŞ BAYAR
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1.sınıf
