Çocuklarda Çene Genişletme Tedavileri ve Uyku Apnesi Arasındaki İlişki
Uyku Apnesi Nedir Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda obstrüktif (tıkayıcı) uyku apnesi (OUA), uyku sırasında üst hava yolunun hipopne (kısmi tıkanıklığı) veya apne (tam tıkanıklığı) ile belirti veren bir solunum bozukluğudur. Belirtileri: yüksek sesle horlama, uykuda nefes durması, sabahları baş dönmesi ve aşırı uyku hali sayılabilir. Çocuklarda özellikle ağız solunumu, huzursuz uyku, gece terlemesi ve gelişim geriliği görülebilir.
Obstrüktif, santral ve mikst (karma) uyku apnesi olmak üzere çeşitleri bulunmaktadır.
Uyku Apnesine Yol Açan Faktörler Neler?
1.Obezite: Aşırı kilo boyun çevresinde yağ birikimine ve bu da solunum yollarının daralmasına ve hatta tıkanmasına yol açabilir.
2.Anatomik Faktörler: Geniz eti ve bademciklerin büyük olması. Üst çene darlığı, alt çenenin geride olması bu faktörlerdendir.
3.Uyku Pozisyonu: Sırt üstü yatmak, yerçekimi etkisiyle dilin geriye kaymasına sebep olabilir. Geriye kayan dil hava yolunda tıkanmaya sebep olabilir.
Tüm bu faktörler eğer çözüme kavuşturulmazsa daha sonra çocuğun sağlığını daha kötü yönde etkilemeye devam edecektir.
Uyku Apnesi ve Çene Darlığı İlişkisi
Çocuklarda çene darlığına sebep olan faktörler arasında; parmak emme veya uzun süre emzik kullanma alışkanlıkları, genetik faktörler sayılabilir. Bu faktörler aynı zamanda nazal (burun) solunumunu zorlaştırarak; ağız solunumuna ve dilin geriye kayarak hava yolunun tıkanmasına sebep olabilir. Erken yaşta ortodontik kontrollerle, çene gelişimi takip edilerek bu riskler azaltabilir. Yapılan araştırmalar, üst çene darlığı ve uyku apnesi arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Üst çene darlığı, dilin ağız içinde yerleşimini, burun boşluğu ve damak yapısını etkileyerek üst solunum yolunun tıkanmasına ve apneye neden olabilir. Yine bu durum da burun solunumu yerine ağız solunumuna geçişe ve uyku apnesine yol açabilir. Özetle çene darlığı, apnenin sonucu veya sebebi olabilir.
Çene Genişletme Tedavileri
- Hızlı Üst Çene Genişletme (RME)
Üst çene darlığını düzeltmek için güncel olarak en sık kullanılan ortodontik tedavi yöntemidir. Tedavi, burun boşluğunu genişleterek hava yolunun açıklığını arttırmayı ve burun solunumunu kolaylaştırmayı hedefler. Damak kısmına yerleştirilen, metal sabit bir aparey tercih edilir. Apareyin ortasındaki vida, genelde aile gözetiminde günde bir iki kez çevrilerek çene genişletilir. Aparey yaklaşık bir-üç hafta boyunca uygulanmaya devam eder sonrasında çıkarılır. Ancak tedavi pekiştirme dönemiyle devam eder.
- Yavaş Genişletme Aygıtları
Düşük kuvvetlerle, uzun sürede genişletme amaçlanır.
- Fonksiyonel Apareyler
Alt çeneyle birlikte çalışan, mobil (takıp çıkarılabilir) apareylerdir. Alt çenenin doğal anatomik gelişim seyrinden faydalanmak açısından tercih edilir.
- Yüz Maskesi
Üst çene geriliği durumlarında, çeneyi öne getirmek için kullanılır. RME tedavisiyle kombine tercih edilme oranı sıktır.
Sonuç
Çene darlığı ve uyku apnesi arasında zincirleme bir ilişki mevcuttur.Erken yaşta ortodontik ve ortopedik tedavilerle; istisnai sayılan ciddi fonksiyonel durumlarda cerrahi müdahalelerle çene yapısının düzeltilmesi gereklidir. Bu tedavilerle hava yolunun açıklığı arttırılmalı, ağız solunumu engellenmeli ve uyku apnesi semptomları iyileştirmek amaçlanır. Kendinizde veya bir yakınınızda uyku apnesi şüpheniz varsa ortodontik değerlendirme için bir hekime başvurmanızı öneririz.
Kaynakça
1) Maksiller kısıtlaması olan OSA’lı çocuklarda hızlı maksiller genişlemenin üst solunum yolu parametreleri üzerindeki etkileri: Bir CBCT çalışması, Pediatrik Pulmonoloji, 2024
2) P. Pirelli ve diğerleri, Pediatrik obstrüktif uyku apnesi için hızlı maksiller genişletme (RME): 12 yıllık takip, Uyku Med(2015)
3) Koç Üniversitesi Hastanesi Tıbbi Yayın Kurulu, 26 Mart 2024
Bengü Begüm Savran
Kırıkkale Üniversitesi Diş Hekimliği Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
