Teknoloji, Bilim ve Ebelik: Modern Sağlık Hizmetlerinin Sessiz Gücü
Merhabalar ben Nisa Gül. Bugün sizler için ‘Modern Çağda Ebelik: Teknoloji. Bilim ve İnsanlığın Kesişimi’ konulu bir blok yazısı hazırladım. Umarım okurken keyifli vakit geçirirsiniz.
Ebelik mezunu olarak şunu söylemeliyim ki hala ebeliği; ön lisans bölümü sananlar, liseden sonra direkt iş başı yapıldığını düşünenler ya da sadece doğum yaptırmaktan ibaret sananlardan oluşan bir grup insan var. Ve biz ebeler bu işe el atmalıyız. Peki nasıl mı? Tabi ki kendi meslek tanımımızı öncelikle kendimiz eksiksiz bilerek sonra da insanlara doğru şekilde anlatarak toplumu bilinçlendirmeliyiz. O halde işe meslek tanımımızı yaparak başlıyorum. Ebelik: doğum ve doğum sonu dönemde kadınla işbirliği halinde kadına
gereksinim duyduğu destek, bakım ve danışmanlığı sağlayan, kendi sorumluluğunda doğumu yaptıran, yenidoğan ve bebeğe bakım veren sorumluluk sahibi ve güvenilir bir profesyoneldir” şeklindedir. Üniversitede 4 yıllık lisans eğitimi sonucunda; kadın, aile ve toplum için yaşam boyu sağlık danışmanı ve
eğitimcisidir. Bu tanıma göre ebelik bakımı, koruyucu önlemler, normal doğumun
desteklenmesi, anne ve çocukta risklerin taranması ve önlenmesi, tıbbi bakım ya da diğer uygun yardıma erişimin sağlanması, acil durumlarda müdahaleyi de kapsar.
Peki ebelik ne zamandan beri vardı? Ebelik, antik çağlarda usta çırak ilişkisiyle aktarılan bir uygulama olarak başladı. 19. yy da Avrupa’ da el yıkamanın önemi gibi ilerlemeler doğum güvenliğini arttırırken Türkiye’ de 1842 yılında “Ebelik Okulu” açılmasıyla meslekleşme süreci tam olarak başladı. Cumhuriyet döneminde lisans düzeyinde ebelik eğitimi 1990’larda başladı. Tarihsel gelişim boyunca ebelik, hem toplumsal ihtiyaçlar hem de tıp bilimindeki yenilikler doğrultusunda evrildi ve günümüzde sağlık sisteminin en önemli parçalarından biri oldu.
Aslında teknoloji biz ebeler için ne ifade ediyor? Gelişen teknoloji tüm meslekleri etkilediği gibi biz ebelerin de hayatına ve işine dahil olmaya devam ediyor. Akıllı telefon uygulamaları, giyilebilir sensörler ve dijital platformlar ile anne adayları ve ebeler artık gebelikle ilgili verileri gerçek zamanlı takip edebilmekte. Benzer şekilde kişisel sağlık kayıtları gebelik takibi ve doğum sonrası verilerin paylaşımına imkan tanıyarak bakım koordinasyonunu kolaylaştırmakta. Giyilebilir teknolojilerse anne sağlığına ilişkin hayati bulguları sürekli izleyebiliyor: gebelikte kullanılan sensörlü akıllı saatler ve göğüs bantları kalp atım hızı, tansiyon gibi fizyolojik parametreleri takip ederek erken uyarı sağlar. Bu cihazlar anne hareketliliğini kısıtlamadığı için geleneksel monitörlere göre anneye daha fazla konfor sağlar ve hem önleyici bakım hem de hasta takibi açısından oldukça önemlidir. Tele-sağlık uygulamaları sayesinde, coğrafi engellerin olduğu bölgelerde dahi ebe ile gebe buluşabilmektedir. Pandemi dönemi ile yaygınlaşan tele-ebelik uygulamaları, video konferans ve mobil iletişim ile gebe izlemlerinin uzaktan yapılmasına olanak tanımaktadır.
Tüm bunlarla birlikte doğum öncesi ve sonrası bakımda yapay zeka ve veri analitiği uygulamaları hızla gelişmeye devam ediyor. Biz ebeler öncelikle uyum sağlayarak kullanmaya başlıyoruz çünkü her anlamda çok yardımcı oluyor bizlere. Yapay zeka modelleri komplikasyon riskini önceden tahmin ederek biz ebelerin karar düzeyini etkiliyor. Benzer şekilde yapay zeka destekli görüntü analizi sistemleri ultrason verilerinden anormal tespiti yaparak tanı sürecine katkıda bulunabiliyor. Veri analitiği, gebelik takibi sırasında biriken büyük veriyi işleyip kişiselleştirilmiş bakım planları oluşturmamızı sağlıyor. Yapay zeka destekli karar destek sistemleri ve mobil uygulamalar, risk faktörlerini hızlı değerlendirmede biz ebelere yardımcı olarak kanıta dayalı bakım sunmamıza destek veriyor.
Sadece doğum öncesi ya da sonrası dönem için değil doğum sırasında da pek çok ileri teknolojik ekipman kullanılmakta. Elektronik fetal monitörler (KTG) , doğum sırasında anne karın yüzeyinden fetüs kalp atım hızı kasılmalarını eşzamanlı kaydeder. Bu cihazlar sayesinde doğum ekibi ve ebe, doğumun ilerleyişini ve fetüsün stres düzeyini anlık görebilir. Bu teknolojik sistemler, hem anne hem bebek güvenliği için kritik veriler sağlar. Özellikle yüksek riskli gebeliklerde sürekli veya aralıklı fetal monitörizasyon uygulamak, komplikasyonların erken tespitini ve zamanında müdahaleyi mümkün kılar. Böylece modern doğum teknolojileri, ebelik uygulamalarında güvenli doğum yönetimine katkıda bulunur.
Unutulmamalıdır ki dijital sağlık uygulamaları arttıkça hasta mahremiyeti ve veri güvenliği kritik hale geldi. Sağlık etiğinin temel ilkeleri dijital dönemde yeni boyutlar kazanır. Yapay zeka ve mobil uygulamalarla toplanan veriler söz konusu olduğunda, bilgilendirilmiş onam süreçlerinin kapsamlı olması gerekir; geleneksel onam formları, karmaşık algoritmalar ve veri paylaşım modellerini açıklamada yetersiz kalabilir. Ebeler, dijital ortamda hasta verilerini paylaşırken ya da uygulama kullanırken hukuki düzenlemelere riayet etmeli, hasta onamını güncel tutmalı ve gizlilik risklerini minimize etmelidir.
Sonuç olarak: Modern çağda ebelik, teknoloji ve bilimle iç içe geçmiş bir meslektir. Tarihten bugüne ebelik, birincil bakım göreviyle doğumun doğal sürecini desteklerken; dijital sağlık araçları ile her aşamada güçlendirilmektedir. Mobil uygulamalar, yapay zekâ sistemleri ve ileri monitörizasyon yöntemleri, gebe ve yeni doğan takibini daha güvenli ve kanıta dayalı kılmaktadır. Tele-ebelik gibi uzaktan sağlık uygulamaları erişimi genişletmiş, eğitimde VR/simülasyon gibi yenilikler öğrenmeyi zenginleştirmiştir. Tüm bu gelişmeler ebelik uygulamalarına yeni fırsatlar sunarken hasta mahremiyeti ve etik sorumluluklar da ön plana çıkmıştır. Gelecekte, teknolojik ilerlemelerin gebelik bakımını dönüştürmesi beklenmektedir; ebeler, bu dönüşüme uyum sağlayarak hem teknolojiyi etkin kullanacak hem de insani yönünü koruyarak kaliteli bakım sunmaya devam edecektir.
Zaman ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederim. Bir sonraki blok yazımda görüşmek üzere. Sağlıklı günler dilerim.
Nisa Gül
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ebelik Bölümü Mezunu
